Czym jest tytuł "Sprawiedliwego wśród Narodów Świata"?
"Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata" to medal ustanowiony w 1963 roku przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem w Jerozolimie. Powstał w celu oddania hołdu jednostkom, które ryzykowały własne życie w imię ochrony żydowskich istnień. Stanowi najwyższe izraelskie odznaczenie cywilne dla nie-Żydów, które wręczane jest- wraz z dyplomami- podczas oficjalnej ceremonii na terenie Izraela lub w jego placówkach dyplomatycznych.
Nazwa z tradycji hebrajskiej
Chasidei Umot HaOlam to termin, który w hebrajskim oznacza tyle, co „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Wiąże się on z fragmentem Talmudu Babilońskiego głoszącym, że zniszczenie jednego życia jest prawie równoznaczne ze zniszczeniem całego świata. Tym samym jego ocalenie może zależeć od uratowania życia jednej istoty. To właśnie z powyższym zdaniem połączono z czasem określenie „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.
Tytuł dla spełniających trudne kryteria
Instytut pamięci Yad Vashem przyznaje tytuł "Sprawiedliwego wśród Narodów Świata" bardzo rozważnie. Otrzymują go tylko ci, których zasługi potwierdzają niepodważalne dowody. Warunkiem otrzymania medalu jest również spełnienie kilku kryteriów: do otrzymania tytułu są uprawnione jedynie osoby narodowości nieżydowskiej, które ratowały Żydów, narażając przy tym własną wolność oraz życie.
Ponad 6600 Polaków na liście "Sprawiedliwych"
Tytuł "Sprawiedliwego wśród Narodów Świata" otrzymało już łącznie 26, 513 osób (stan na 1 stycznia 2017). Na liście uhonorowanych można odnaleźć przeszło 6600 Polaków. Liczba ta nie oddaje jednak w pełni skali zjawiska udzielania pomocy Żydom w okupowanej Polsce, wielu Ratujących wciąż pozostaje nieznanych - możemy przeczytać na stronie internetowej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Weryfikację historii utrudniają m.in. powojenne przesiedlenia ludności czy zerwanie polsko-izraelskich kontaktów dyplomatycznych w latach 1967-89. Początkowo tytułem honorowano tylko osoby żyjące, co wiązało się z pominięciem zmarłych w wyniku niemieckich represji za pomaganie ludności żydowskiej. Dzisiaj odznaczenie przyznawane jest także pośmiertnie na wniosek krewnego. Polką, która wykazała się największym heroizmem wśród odznaczonych medalem była Irena Sendlerowa. Dane każdego ratowanego dziecka zapisywała na bardzo wąskich karteczkach i chowała do słoika, żeby móc odnaleźć je po wojnie. Szacuje się, że pomogła 2500 osobom.
Nazwisko na Murze Honorowym oraz obywatelstwo izraelskie dla zasłużonych
Osoba uznana za Sprawiedliwego jest odznaczana specjalnie wybitym imiennym medalem, dyplomem honorowym oraz przywilejem wpisania nazwiska na Murze Honorowym w jerozolimskim Ogrodzie Sprawiedliwych. Ustawa o Yad Vashem upoważnia instytut do nadania odznaczonemu, w uznaniu jego zasług, honorowego obywatelstwa państwa Izrael. W przypadku osób utytułowanych pośmiertnie obywatelstwo zyskuje wymiar pamiątkowy. Na terenie Instytutu Yad Vashem rośnie również kilka tysięcy drzew posadzonych ku czci "Sprawiedliwych wśród Narodów Świata", które tworzą Ogród Sprawiedliwych. Można tam odnaleźć drzewa posadzone ku czci działaczy "Żegoty", a także Ireny Sendlerowej, Jana i Antoniny Żabińskich, Aleksandra Zelwerowicza i wielu innych Polaków. Od kilku lat, ze względu na brak miejsca w ogrodzie, zaprzestano sadzenia w nim kolejnych drzew.
Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych wśród Narodów Świata
Towarzystwo Sprawiedliwych powstało w 1985, by zrzeszać obywateli polskich uhonorowanych tytułem "Sprawiedliwych wśród Narodów Świata" oraz ich potomków. Organizacja skupia się na upamiętnianiu odznaczonych, jak również szerzeniu wiedzy na temat okupacji niemieckiej w Polsce, Holocauście oraz ratowaniu Żydów. Podejmuje też inicjatywy przeciwdziałające antysemityzmowi czy ksenofobii.
Ogród Sprawiedliwych w Warszawie
Ogród Sprawiedliwych w Warszawie, otwarty 5 czerwca 2014 roku, jest wzorowany na istniejącym od kilkunastu lat Światowym Ogrodzie Sprawiedliwych w Mediolanie. Jego powstanie stanowi odzew na ideę niesioną przez włoską fundację "Gariwo", by stworzyć sieć Ogrodów Świata honorujących postawy moralne osób chroniących godność i życie człowieka w systemach totalitarnych czy w okresach masowych zbrodni . Ogród w Warszawie – podobnie jak pierwszy, w Mediolanie – poniesie nielicznych, wybranych. Nie chodzi tu o tworzenie panteonu, spisanie „wszystkich godnych”, ale o wyłonienie postaci, których postawa – ze względu na kontekst wydarzeń, a także charakter czynu – osiąga status wzorca, punktu odniesienia dla zbiorowej świadomości – wyjaśnia publikacja z okazji czwartej edycji upamiętnień w warszawskim Ogrodzie.
