Data inauguracji i lokalizacja placówki urastają do rangi symbolu. MHŻP startuje 19 kwietnia 2013 r., w 70. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim. Gmach muzeum znajduje się w sercu dawnej dzielnicy żydowskiej, tuż obok pomnika poświęconego bohaterom zbrojnego zrywu przeciwko nazistom. Ultranowoczesna placówka jest hołdem dla nieistniejącego świata i unikalnym śladem tysiącletniej obecności Żydów na polskich ziemiach.
Muzeum będzie otwierane etapami. Na inauguracji zobaczymy fragment podziemnego archiwum warszawskiego getta. Wieczorem odbędzie się koncert „Bund Band. Tribute to Marek Edelman” (szczegóły w ramce obok). W pierwszy weekend muzeum organizuje w nim dni otwarte z różnymi wydarzeniami. Zaplanowano m.in. pokaz filmu „Rotem” Agnieszki Arnold oraz wystawę poświęconą rekonstrukcji dachu drewnianej synagogi w Gwoźdźcu koło Lwowa (wolontariusze z całego świata odtwarzali unikalną konstrukcję i malowidła nieistniejącej bożnicy z XVII wieku tradycyjnymi metodami i materiałami). W następnych dniach w MHŻP odbywać się będą spektakle teatralne, dyskusje, koncerty i pokazy filmowe poświęcone na przykład obrazowi Holocaustu w polskim kinie. Dyrekcja muzeum nie zamierza bowiem ograniczać działalności do wystawiennictwa. Wręcz przeciwnie, MHŻP ma być placówką otwartą, miejscem spotkań, działań i refleksji nad żydowsko-polskim dziedzictwem.
Dopiero w przyszłym roku otwarta zostanie ekspozycja stała. Ultranowoczesna wystawa główna Muzeum Historii Żydów Polskich będzie się składała z ośmiu galerii zajmujących powierzchnię ponad 4 tysięcy metrów kwadratowych, w nowatorski sposób pokazujących fenomen największej społeczności żydowskiej na świecie, która od tysiąca lat mieszka na ziemiach polskich. Widzowie nie zobaczą eksponatów, lecz interaktywną opowieść o historii, kulturze i religii żydowskiej opartą na materiałach źródłowych. Galerie zostaną ułożone chronologicznie. Najpierw „Las, Pierwsze Spotkania” dokumentować będą średniowiecze, „Paradisus Iudaeorum” – XV–XVI wiek, „Miasteczko” – XVII–XVIII wiek, zaś „Wyzwania Nowoczesności” dziewiętnaste stulecie. Kolejnymi odsłonami będą „II Rzeczpospolita”, „Zagłada”, „Powojnie”.
Symbolicznym finałem będzie galeria czasowa „Dziedzictwo”. Ekspozycję stworzyło gremium naukowców i kuratorów pod kierownictwem prof. Barbary Kirshenblatt-Gimblett.
Drugą największą atrakcją MHŻP jest budynek – dzieło zespołu fińskich architektów z Rainerem Mahlamakim na czele. Na Muranowie stanął nasyconymi symbolami gmach – dzieło sztuki. Budynek harmonizuje z otoczeniem, które stanowią bloki mieszkalne. Architektura elewacji jest ascetyczna; bryłę pokryto szklanymi panelami z wygrawerowanym hebrajskimi i łacińskimi literami napisem „Polin” (nazwa Polski w językach jidysz i hebrajskim). Hol przypomina gigantyczną szczelinę, biegnącą przez środek budynku. Architekci pozostawiają zwiedzającym wolne pole do interpretacji. Pęknięcie może symbolizować rozstępujące się wody Morza Czerwonego, jak również przerwanie ciągłości żydowskiej obecności podczas Holocaustu. Zamontowane we wnętrzu kładki są przeciwwagą dla wyrwy i symbolem odradzającego się żydowskiego życia w Polsce.
Architekci podkreślają, że punktem odniesienia był dla nich pomnik Bohaterów Getta. – Z zewnątrz budynek jest surowy, w środku zaś dynamiczny. Pomnik pokazuje, jak Żydzi ginęli, a muzeum – jak Żydzi żyli – powiedziała Monika Koszyńska, główny specjalista do spraw edukacji MHŻP. Budynek zadziwia także nowatorskimi rozwiązaniami technicznymi. Jest wyposażony m.in. w największe w Europie podwieszone okno o konstrukcji stalowej.
O tym, jak prezentuje się zbudowane kosztem 400 milionów złotych Muzeum Żydów Polskich, można się będzie przekonać od soboty. Wtedy gmach na Muranowie otworzy podwoje dla szerokiej publiczności.
