Zamach na generała SS Franza Kutscherę. 70 lat od brawurowej akcji AK

1 lutego 2014, 09:40

Starannie przygotowana operacja trwała minutę i czterdzieści sekund. "Kat Warszawy" zginął zastrzelony przed siedzibą komendantury SS w Alejach Ujazdowskich. W akcji wzięło dziewięciu żołnierzy i trzy łączniczki. Zginęło czterech, a dwóch zostało rannych. Spośród 12 osób uczestniczących w zamachu żyją do dziś dwie łączniczki - Maria Stypułkowska-Chojecka "Kama" oraz Elżbieta Dziębowska "Dewajtis" / Wikimedia Commons

Była to najsłynniejsza akcja polskiego podziemia, przeprowadzona w centrum miasta w biały dzień. 70 lat temu, 1 lutego 1944 roku, żołnierze oddziału Armii Krajowej "Pegaz" przeprowadzili zamach na generała SS i policji na dystrykt warszawski Franza Kutscherę.

1 Decyzję o zorganizowaniu zamachu podjęło Kierownictwo Walki Podziemnej w końcu 1943 roku, w związku ze szczególnym okrucieństwem Kutschery. Był on inicjatorem przeprowadzanych w Warszawie masowych egzekucji publicznych i coraz częstszych łapanek. Generał Kutschera objął funkcję dowódcy SS i policji na okręg warszawski 25 września 1943 roku i od razu zaostrzył represje wobec Polaków. Nastąpiły liczne egzekucje uliczne, którymi szef SS i policji chciał złamać warszawiaków. Wzrosła także liczba łapanek. Od przybycia Kutschery do stolicy tygodniowo ginęło około 300 Polaków. Wyrok na znienawidzonego przez mieszkańców generała wydał szef Kedywu Komendy Głównej AK pułkownik August Emil Fieldorf "Nil"

Heinrich Himmler wizytuje niemiecki obóz koncentracyjny Mauthausen-Gusen w 1941 roku. W długim płaszczu ówczesny Gauleiter Karyntii Franz Kutschera

Wikimedia Commons / o.Ang.

2 Kierownictwo Walki Podziemnej wprowadziło Kutscherę na listę osób do likwidacji. Pierwszą, nieudaną próbę przeprowadzenia akcji podjęto 28 stycznia 1944 roku. Oddział "Lota" rozstawiony na stanowiskach w Alejach Ujazdowskich nie doczekał się jednak przejazdu Kutschery. Następną akcję zaplanowano na 1 lutego 1944 roku rano. Uczestniczyło w niej 12 osób: Bronisław Pietraszewicz "Lot" - dowódca akcji, Stanisław Huskowski "Ali", Zdzisław Poradzki "Kruszynka", Michał Issajewicz "Miś", Marian Senger "Cichy", Henryk Humięcki "Olbrzym", Zbigniew Gęsicki "Juno", Bronisław Hellwig "Bruno", Kazimierz Sott "Sokół", Maria Stypułkowska-Chojecka "Kama", Elżbieta Dziębowska "Dewajtis", Anna Szarzyńska-Rewska "Hanka"

Tablica w miejscu, w którym 1 lutego Maria Stypułkowska-Chojecka, pseudonim Kama, dała sygnał do rozpoczęcia zamachu na generała SS Franza Kutscherę

Wikimedia Commons / Picasa

3 Znak do rozpoczęcia akcji sygnalizujący wyjście Franza Kutschery z domu w Alei Róż dała Maria Stypułkowska-Chojecka "Kama" kilka minut po godzinie 9

Maria Stypułkowska-Chojecka, pseudonim Kama

Agencja Gazeta / Fot. Aleksander Prugar AG

4 Znak do rozpoczęcia akcji sygnalizujący wyjście Franza Kutschery z domu w Alei Róż dała Maria Stypułkowska-Chojecka "Kama" kilka minut po godzinie 9

65. rocznica zamachu na generała SS Franza Kutscherę. Na zdjęciu Maria Stypułkowska-Chojecka, pseudonim Kama, łączniczka i uczestniczka akcji

Agencja Gazeta / Fot. Wojciech Olkunik AG

Reklama

5 Wyrok na Kutscherę wykonali: Michał Issajewicz "Miś", Bronisław Pietraszewicz "Lot" i Zdzisław Poradzki "Kruszynka"

Wikimedia Commons

6 Wyrok na Kutscherę wykonali: Michał Issajewicz "Miś", Bronisław Pietraszewicz "Lot" i Zdzisław Poradzki "Kruszynka"

Aleje Ujazdowskie w Warszawie - miejsce, gdzie wykonano wyrok śmierci na generała SS Franza Kutscherę. Drewniane kozły i zasieki z drutu kolczastego przed gmachem zajętym przez Niemców

Narodowe Archiwum Cyfrowe

7 W odwecie za zamach na Kutscherę, dzień później Niemcy rozstrzelali w Alejach Ujazdowskich stu Polaków, a ponad 200 osób zostało rozstrzelanych w ruinach getta. Była to jedna z ostatnich publicznych egzekucji przed wybuchem Powstania Warszawskiego

Aleje Ujazdowskie w Warszawie - miejsce, gdzie wykonano wyrok śmierci na generała SS Franza Kutscherę

Narodowe Archiwum Cyfrowe

8 "Dewajtis" była drugą łączniczką w czasie akcji. Razem z "Kamą" obserwowały teren przed domem Franza Kutschery. "Dewajtis" była najmłodszą uczestniczką akcji. Miała wówczas 14 lat

Wikimedia Commons

9 Wyrok na Kutscherę wykonali: Michał Issajewicz "Miś", Bronisław Pietraszewicz "Lot" i Zdzisław Poradzki "Kruszynka"

Wikimedia Commons / Picasa 2.7

Reklama

10 W odwecie za zamach na Kutscherę, dzień później Niemcy rozstrzelali w Alejach Ujazdowskich stu Polaków, a ponad 200 osób zostało rozstrzelanych w ruinach getta. Była to jedna z ostatnich publicznych egzekucji przed wybuchem Powstania Warszawskiego

Pogrzeb generała SS Franza Kutschery. Kondukt żałobny na Placu Piłsudskiego

Narodowe Archiwum Cyfrowe

11 W czasie akcji śmierć poniosło czterech jej uczestników. Zbigniew Gęsicki "Juno" i Kazimierz Sott "Sokół", otoczeni przez Niemców na Moście Kierbedzia w czasie odprowadzania samochodu do garażu, skoczyli do Wisły, ginąc w jej nurtach. Ciężko ranni Bronisław Pietraszewicz "Lot" i Marian Senger "Cichy" zmarli kilka dni po zamachu. Straty niemieckie wyniosły pięciu zabitych i dziewięciu rannych