Słynny psycholog i lingwista Steven Pinker pisze o "nowym oświeceniu", a pan przekonuje, że wchodzimy w okres "nowego średniowiecza"...
Pinker to dobry punkt odniesienia. On rozumuje wyłącznie linearnie. Twierdzi, że jako ludzkość kumulujemy pozytywne jakości, np. stajemy się coraz bardziej pokojowi.
![Europejskie elity już dawno temu wyrzekły się dbania o dobrostan zwykłych obywateli [FELIETON]](%3D%3D)
To nieprawda?
Nie do końca. Nasza rosnąca pokojowość jest warunkowa. Postęp moralny występuje tylko pod warunkiem, że pamiętamy, co zrobiliśmy złego w przeszłości. I tak np. Holocaust nie wydarzy się w przyszłości nie dlatego, że natura ludzka uległa jakiejś trwałej pozytywnej przemianie, tylko pod warunkiem, że o nim pamiętamy. Poza tym Pinker nie dostrzega, że każdy proces historyczny jest inny. Niektóre są linearne, oznaczają "postęp", a inne są cykliczne.
Oznaczają regres?
Nie. Procesy neomediewalne nie są regresywne. Nie są powrotem do średniowiecza albo do ciemnogrodu, jak opacznie twierdzą niektórzy. Chodzi raczej o to, że gdy spojrzymy na współczesny świat z oddalenia, to rzucą nam się w oczy makrostruktury analogiczne do tych średniowiecznych, m.in. do tego, co się działo na przełomie starożytności i średniowiecza.
"Z oddalenia", czyli jak?
Przez pryzmat tego, co Immanuel Wallerstein nazywał czasoprzestrzenią transformacyjną, czyli uwikłaniem dnia dzisiejszego w trendy długoterminowe. Perspektywa liberalna tego nie chwyta, bo jest ahistoryczna, koncentruje się na tu i teraz. I dlatego trudno nam zobaczyć procesy typowe dla średniowiecza. Oczywiście neomediewalizm to nie powtórka z przeszłości, bo technologia zmienia świat nieodwracalnie. Jednak dzieje to spirala, gdzie jest miejsce zarówno dla procesów linearnych, jak i cyklicznych. Choć idzie zupełnie nowe, to w starych bukłakach. Co najmniej w siedmiu różnych.
Porozmawiajmy o tych najważniejszych.
Przede wszystkim mamy przejście od systemu państw opartego o bilateralne interakcje w stronę systemu wielopoziomowego. Władza polityczna ulega fragmentacji. Dziś państwa muszą się nią dzielić nie tylko z instytucjami międzynarodowymi, ale i np. z transgranicznymi korporacjami – jak Facebook czy Google. Tak jak w średniowieczu, gdzie aktorami ważniejszymi od państw bywały gildie, ośrodki religijne, związki gospodarcze, miasta. Kto nie rozumiał tych wielopoziomowych zależności, wypadał z gry.