Nowelizacja ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, którą przygotowali posłowie PiS, wprowadza zapis, że zbrodnie komunistyczne nie będą ulegać przedawnieniu.
Zgodnie z art. 4 ust. 1a ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, bieg terminu przedawnienia zbrodni komunistycznych, niebędących zbrodniami wojennymi lub zbrodniami przeciwko ludzkości (które się nie przedawniają), rozpoczyna się od 1 sierpnia 1990 r. W ustawie zapisano, że gdy dany czyn jest zbrodnią zabójstwa, to jego karalność ustaje po 40 latach (czyli w 2030 r.), natomiast gdy czyn stanowi inną zbrodnię komunistyczną, to po 30 latach (czyli w tym roku). Przyjęta przez Sejm i poparta przez Senat wraz z poprawkami nowelizacja ustawy wprowadziła uchylenie tego przepisu (art. 4 ust. 1a).
Dwie przyjęte przez Sejm poprawki Senatu, które we wtorek wieczorem poparła sejmowa Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, mają głównie charakter uściślający przepisy.
Pierwsza z poprawek - jak podał we wniosku Senat - precyzuje w jakich przypadkach i do sprawcy których zbrodni komunistycznych sąd nie będzie stosował przepisów ustawy względniejszej (czyli reguły zawartej w art. 4 par. 1 Kodeksu karnego). Z kolei druga poprawka proponuje modyfikację przepisu przejściowego ze względu na potrzebę uniknięcia niewłaściwej wykładni przepisu, która mogłaby wynikać z zastosowania wnioskowania "a contrario".
Wnioskowanie takie wyłączałoby postępowania, które dotychczas nie zostały wszczęte, na przykład sprawy, w których wydano postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania - wyjaśnił Senat, proponując usunięcie z brzmienia przepisu wyrazu "wszczętych".
Za pierwszą poprawką opowiedziało się 445 na 448 głosujących posłów; za drugą poprawką opowiedziało się 400 na 447 głosujących posłów; przeciwko niej było 45 posłów Lewicy.
Dla prokuratorów IPN ściganie sprawców zbrodni komunistycznych, podobnie jak np. zbrodni nazistowskich, wynika z ustawy o IPN. Przepisy określają zbrodnie komunistyczne jako represje lub inne formy naruszania praw człowieka wobec jednostek lub grup ludności, które popełnili funkcjonariusze państwa komunistycznego w latach 1917-90 i były przestępstwami według polskiej ustawy karnej obowiązującej w czasie ich popełnienia. Rok 1917 wynika z nowelizacji ustawy o IPN, która w 2016 r. rozszerzyła zakres czasowy dotyczący wydarzeń będących przedmiotem działalności Instytutu; wcześniej były to lata 1939-90.
Do kategorii zbrodni komunistycznych zaliczają się również przestępstwa przeciwko dokumentom - ich fałszowanie przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego na szkodę osób trzecich - zgodnie z tzw. ustawą lustracyjną (o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-90).
Z informacji pionu śledczego IPN, przekazanych na wcześniejszym etapie prac Sejmu, wynika, że w Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu prowadzonych jest obecnie 431 postępowań w sprawach o zbrodnie komunistyczne. W ponad 300 z nich zastosowano kwalifikację jako zbrodni przeciwko ludzkości, które nie ulegają przedawnieniu; pozostałe sprawy, gdyby nie udało się wprowadzić w życie obecnej nowelizacji (ma to nastąpić 31 lipca br.), będą zagrożone przedawnieniem.
Liczba postępowań dotyczących zbrodni komunistycznych, które są prowadzone przez prokuratorów IPN może ulec zwiększeniu, o ile pojawią odpowiednie ku temu przesłanki.