Też go tak zawsze tytułowałem. W roku 2005 robiłem z nim do "Newsweeka" wywiad jako z kandydatem na prezydenta. Obkuty z własnego programu wyborczego i zdyscyplinowany, stawił się rano w kawiarni, gdzie miał nie tylko ze mną porozmawiać, ale pozwolić zrobić sobie serię zdjęć.
Z wielką cierpliwością, bo zawsze tak wszystkich traktował, dawał sobie zakładać kolejne płaszcze i szale. Kiedy jednak ożywil się najbardziej? Kiedy spytałem go o wczesną godzinę naszego spotkania. "Proszę pana, ja już byłem u siebie w klinice. Zrobiłem poranny obchód, porozmawiałem z lekarzami, z pacjentami".
Z jego opowieści wynikało, że senatorowanie, ba kierowanie własną partią - wtedy było to Centrum - to były zajęcia po godzinach. W dobie profesjonalizacji polityki - anachronizm, zwłaszcza u kandydata na prezydenta. Resztę stanowiły operacje, przyjmowanie chorych, kierowanie kliniką. W dyrektorskim gabinecie w Aninie królowało akwarium z piękna ozdobną rybka, prezent od jednej z pacjentek. Tym chlubił się najbardziej. Swoją duszę zostawiał w szpitalu.
>>>Przeczytaj o pierwszych przeszczepach wykonanych przez Religę
Do polityki trafił rzeczywiście przypadkowo – w 1993 r. kilka komitetów wyborczych chciało mieć go na swoich senatorskich listach. Wahał się między tak skrajnie rozbieżnymi ugrupowaniami jak Unia Pracy i Bezpartyjny Blok Wspierania Reform. Ostatecznie związał się z tym ostatnim. Reprezentowal go tak samo naturalnie, jak naturalnie w latach 70. i 80. chodził na pochody pierwszomajowe - po to, jak sam potem opowiadał, aby komunistyczna władza finansowała jego ukochaną kardiologię. "Był przekonany, że działając w polityce, zrobi więcej dla swoich klinik, najpierw w Zabrzu, a potem w Aninie" - relacjonuje dobrze go znający polityk centroprawicy. "Wierzył, że kiedy służba zdrowia siądzie całkiem, on ja uratuje" - dodaje Eryk Mistewicz, który w roku 2005 organizował mu prezydencka kampanię.
Senatorował w kolejnych kadencjach reprezentując różne kanapowe centroprawicowe partie: BBWR, republikanów, SKL, Centrum. Nie dbał o pełna spójność tego, co głosił. Będąc niewierzącym, popierał fundamentalne postulaty katolików z całkowitym zakazem aborcji na czele, a równocześnie szybką i pełną integrację z Unią Europejską. W roku 1997 zagłosował za ustawą mająca być wstepem do reformy służby zdrowia, którą przygotował rząd Cimoszewicza. "Koledzy z prawicy mieli do mnie o to pretensje, ale ja tak pojmuję politykę, z tym się akurat zgadzałem" - tłumaczył.
Jowialny, przystępny, pomógł setkom osób. "Kiedy mój ojciec miał w roku 2005 zawał, Lech Kaczyński zadzwonił do niego o 23 w nocy. Byli konkurentami w wyborach prezydenckich. Następnego ranka Religa operował ojca" - relacjonuje polityk PiS Jan Ołdakowski.
Podobnej życzliwości doświadczali jednak nie tylko politycy, także tysiące zwykłych ludzi. Wypalał papierosa za papierosem i rzucał się w wir pracy. Nic dziwnego, że Religa przez lata przodował w rankingach społecznego zaufania. Początkowo prowadził też w prezydenckich rankingach kampanii 2005. Chyba jednak Polacy wyczuli, że profesor jest przede wszystkim życzliwym ludziom lekarzem, a nie kandydatem na państwowego lidera. Gdy poparcie stopniało, wycofał się, poparł Donalda Tuska.
Potem znalazł się w rządzie Kazimierza Marcinkiewicza jako minister zdrowia. Miał swoim autorytetem osłonić kolejna zdrowotną reformę. Początkowo spodziewano się, że zrobią ją wspólnie PiS i PO. "Można by rzec, że to on wygrał tę kampanię wyborczą. A jednak nikt, łącznie z politykami PO, nie zgłaszał do niego pretensji o woltę. Ze względu na jego autorytet. Ale i dlatego, że jako szczera sierota po PO-PiS-ie nie traktował polityki jako sfery walki o wpłwy czy o karierę" - przypomina Mistewicz.
Logika międzypartyjnej wojny bardzo go jednak peszyła. Było mu autentycznie przykro, kiedy znani mu z poprzednich kadencji politycy PO atakowali go za powolność w szykowaniu kolejnych reformatorskich projektów. Zwierzał się podczas wywiadów, iż jeszcze bardziej jest zaskoczony tym, że ludzie dawniej odnoszący sie do niego z respektem, przedstawiciele warszawskich salonów, zaczęli go omijać na wspólnych uroczystościach i spotkaniach – bo znalazł się po stronie braci Kaczyńskich.
>>>Przeczytaj jak profesor walczył z rakiem
Z drugiej strony nie mieścił się też do końca w ramach swego nowego obozu - wyrazem tego były niesnaski z PiS-owskim wiceministrem zdrowia Bolesławem Piechą. Głosił bardziej od kierownictwa tej partii liberalny program, między innymi częściowego współpłacenia za medyczne usługi. Wszystko uspokajała jednak jego mało polityczna łagodność. W roku 2007 zdecydował się na start w wyborach do sejmu z list PiS - po to, aby w razie zwycięstwa partii Kaczyńskiego dokończyć własne projekty jako minister. Został oczywiście posłem, ale zasiadł na ławach opozycji. Ta rola go męczyła, wolał leczyć niż przesiadywać w parlamencie. Na dokładkę w tym własnie czasie dopadł go nowotwór.
"Szanowany, ale nigdy nie wchodzący w głąb polityki, na klubach PiS był tyleż zdezorientowany, co zachowywał własne zdanie" - tak charakteryzuje jego rolę w ostatnim okresie Jan Ołdakowski. Dodajmy - coraz mocniej też cierpiał.
Podobno jako pacjent skazany na kolejne bolesne operacje przeraził się szczerze wizją prywatyzacji szpitali, uznał, że komercyjne placówki nie będą dostatecznie gorliwie ratowały ludzkiego życia. Dlatego pozostawił po sobie niczym testament swą ostatnią dramatyczną mowę - z grudnia 2008 r. - w której sprzeciwiał się z sejmowej trybuny reformie przygotowanej przez Ewę Kopacz. Mówił z trudem, a przecież całkiem spójnie i z wyczuciem dramatyzmu chwili.
Własną aktywność w coraz cięższym stanie dedykował tym, którym przyszło zmagać się ze swoimi chorobami. Gdy z rzadka pojawiał się w Sejmie, poruszał się z wysiłkiem, a jednak w swoim eleganckim garniturze, który ciążył mu teraz zapewne jak pancerz, nadal gotów był odpowiadać na pytania dziennikarzy. Zawsze był na nich otwarty - to jeden z nielicznych ministrów, którzy osobiście odbierali własne komórki. Podczas choroby jego gotowość do rozmowy nabrała wymiaru nieledwie heroicznego.
Do końca ujmował szczeroscią. Mówił o swojej chorobie czy o braku wiary w życie pozagrobowe tak samo naturalnie, jak kiedyś przyznal się do dawnego uzależnienia od alkoholu. Nie było w tym cienia pozerstswa.
>>>Potrafił publicznie powiedzieć wprost o swoich problemach z alkoholem
Jan Ołdakowski: "Nie wiem do kogo go porównać. Wiem, bo widziałem, że gdy ludzie dziękowali mu setki razy za pomoc, był autentycznie speszony. Pewnych gestów, drobnych zachowań nie da sie podrobić".
Aleksander Hall poznał go w połowie lat 90. Utrzymał z nim serdecznie kontakty do końca, choć w międzyczasie ich drogi politycznie się rozeszły. Mniej więcej rok temu profesor Religa zaprosił jego i innego weterana wspólnej działalności w SKL Artura Balazsa do warszawskiej restauracji na kolację. "Nagle powiedział, że nie udało mu się uniknąć przerzutów. Zupełnie naturalnie, w swobodnym towarzyskim tonie, chciał nas przygotować na najgorsze" - opowiada Hall.
>>>Zbigniew Religa szczerze i bez ogródek mówił o swoim umieraniu
Przygotował wszystkich. Choć pozostał bardziej lekarzem niż politykiem, to w tym ostatnim, tak przecież wilczym świecie, nie pozostawil po sobie wielu wrogów. Może nawet wcale.
