Narodowe Centrum Kultury od czterech lata systematycznie bada, w jaki sposób Polacy świętują rocznicę odzyskania niepodległości. Uzyskane w tym roku wyniki zostały przedstawione na tle danych z 2016 r., kiedy to rodacy zostali zapytani o te same kwestie .
- Narodowe Centrum Kultury w ramach działań statutowych analizuje dynamikę zmian postaw w Polaków wobec ważnych zagadnień kulturowych i wydarzeń historycznych. W tym roku skupiliśmy się na badaniu postaw i wiedzy naszych rodaków na temat odzyskania niepodległości, sposobów celebrowania tego święta oraz ich stosunku do obchodzenia świąt państwowych i patriotyzmu – informuje prof. Rafał Wiśniewski, dyrektor NCK.
Polacy zapytani o święta, które zasługują na szczególne upamiętnienie, najczęściej wymieniali Święto Niepodległości (18% - pierwsze wskazanie, 63% - wszystkie wskazania). W porównaniu z 2016 r. spadł odsetek deklarujących potrzebę celebrowania 11 listopada w pierwszej kolejność (o 7 p.p.) oraz ogólnie Polaków, dla których Święto Niepodległości zasługuje na szczególne upamiętnienie (o 10 p.p.).
Media
Prawie połowa badanych (46%) deklaruje, że obchodzi święto 11 listopada, a równo połowa nie obchodzi go w jakiś szczególny sposób. Najczęściej praktykowane jest wywieszanie flagi państwowej (22%), udział w mszy (19%), uroczysty obiad w domu (13%) oraz uczestnictwo w uroczystościach publicznych organizowanych w miejscowości zamieszkania (11%).
Z przeprowadzonych badań wynika również, że najbardziej interesującymi dla respondentów formami świętowania rocznicy odzyskania niepodległości są te nakierowane na bezpośredni udział i aktywność uczestników: koncerty, festyny i widowiska (37%), rekonstrukcje historyczne (35%), wycieczki po miejscach pamięci (33%) oraz parady wojskowe (33%). W przypadku czterech sposobów obchodzenia święta uzyskany wynik jest istotnie wyższy niż w 2016 r. Największy wzrost, o 8 p.p., odnotowały parady wojskowe (z 25% w 2016 r. do 33% w 2019 r.). Wzrost o 7 p.p. uzyskały jarmarki, targi (z 18% w 2016 r. do 25% w 2019 r.) oraz sadzenie pamiątkowych drzew (z 14% w 2016 r. do 21% w 2019 r.). Ostatnim sposobem świętowania, który odnotował wysoki wzrost są wydarzenia sportowe (np. biegi) – wzrost o 5 p.p. z 14% w 2016 r. do 19% w 2019 r.
Jak podkreśla prof. Rafała Wiśniewski tegoroczna edycja badania wskazuje również na rosnącą rolę lokalnych organizatorów obchodów Święta Niepodległości, nie tylko instytucjonalnych. Ustanowiony w 2017 r. rządowy program wieloletni Niepodległa na lata 2017–2022 aktywnie włącza Polaków w świętowanie obchodów rocznicowych na wszystkich poziomach - od ogólnokrajowych po lokalne. Prawdopodobnie obserwujemy więc pierwsze efekty inicjatyw koordynowanych przez Biuro Programu „Niepodległa”.
- W ocenie prawie połowy Polaków najbardziej atrakcyjne formy świętowania proponują władze lokalne, a zaraz po nich instytucje kultury. Jedna szósta respondentów wskazała nam kościół i koalicję lokalnych instytucji, natomiast co piąty badany - szkoły oraz fundacje lub stowarzyszenia. W odniesieniu do 2016 r. istotny wzrost odnotowały instytucje kultury - o 7 p.p., fundacje lub stowarzyszenia - o 6 p.p oraz koalicje lokalnych instytucji - o 4 p.p. – wskazuje dyrektor NCK.
Wiedza o Święcie Niepodległości
Przemianom podlega również wiedza Polaków na temat historycznych i kulturowych aspektów odzyskania niepodległości. W porównaniu z 2016 r. wzrósł poziom wiedzy o roku uzyskania przez Polskę niepodległości (z 74% w 2016 r. do 78% w 2019 r.) , zwiększył się też osób deklarujących znajomość książek na ten temat. Na zbliżonym poziomie deklarowano znajomość filmów i seriali o tematyce niepodległościowej. Mniej osób deklaruje znajomość pieśni legionowych.
Pozytywnym zjawiskiem jest coraz lepsza rozpoznawalność postaci, które odegrały istotną rolę w odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn są to zauważalne wzrosty. Wśród osób deklarujących znajomość kobiet, które przyczyniły się do odzyskania niepodległości (10%), najczęściej wymienianą postacią jest Aleksandra Piłsudska – żona Józefa Piłsudskiego. Na drugiej pozycji ex aequo znalazły się Maria Dąbrowska i Eliza Orzeszkowa. Czwarte miejsce należy do Marii Skłodowskiej-Curie. To szczególnie ciekawy wynik z perspektywy obchodzonej przed rokiem 100. rocznicy uzyskania przez Polki praw wyborczych i podjętych w związku z tym działań edukacyjnych. Jako ojców niepodległości Polacy najczęściej wskazują: Józefa Piłsudskiego, Ignacego Paderewskiego, Ignacego Daszyńskiego i Romana Dmowskiego.
Badanie „101. rocznica odzyskania niepodległości” zostało przeprowadzone przez firmę PBS Sp. z o.o. na zlecenie Narodowego Centrum Kultury w dniach 19.07-09.08.2019 r. metodą CAPI (Computer Assisted Personal Interviewing) na reprezentatywnej (ze względu na płeć, wiek, wykształcenie, wielkość miejscowości i województwo), ogólnopolskiej próbie 1107 osób w wieku 15 lat i więcej.