Na elewacji przedwojennego budynku znajdującego się na rogu ul. Willowej i Chocimskiej zachowało się oznaczenie saperskie z czasów rozminowywania Warszawy w 1945 r. o treści: "Dom rozminowany (nieczytelna data) 1945. Zamsz".
Zamalowanie napisu
Podczas remontu w 2022 roku, zarządca budynku, usuwając graffiti, zamalował napis. Większość graffiti usunięto, bo się dało, a ten napis zamalowano pod kolor modernistycznych cegieł na elewacji - wyjaśnił w rozmowie z PAP Grzegorz Niemczyk ze stowarzyszenia "Kamień i co?".
Podkreślił, że w zamian stworzono imitację, która była nawet nie w tym samym miejscu - przesunięta o 30 cm. A do tego miała inną treść niż oryginalny napis. Bo w oryginalnym napisie jest "Dom rozminowano. Zamsz", czyli podpisał się dowódca batalionu, który rozminowywał budynek, a na imitacji było "Min nie ma". I to wszystko - zaznaczył. Sprecyzował, że do tego miał zupełnie inny wygląd, inną wielkość - był zrobiony w prostokącie, kiedy oryginalny był w kwadracie.
Od konserwatora do sądu
Społecznicy ze stowarzyszenia zgłosili sprawę do służb mazowieckiego konserwatora zabytków. Biuro skierowało ją do policji. Byłem tam świadkiem w sprawie, pokazałem zdjęcia, jak to wyglądało wcześniej i jak to wygląda teraz. Sprawa z policji trafiła do sądu, gdzie wnioskowano, że zniszczono zabytek i jeżeli jest szansa, to trzeba go odzyskać i usunąć imitację, która nie przedstawia żadnej wartości historycznej i wprowadza w błąd odbiorców. I na początku 2023 roku sąd wydał wyrok, że napis musi wrócić i zarządca budynku został zobowiązany do odsłonięcia tego napisu i zabezpieczenia go, bo sam napis stał się zabytkiem - powiedział Niemczyk.
Napis przed wandalami i warunkami atmosferycznymi zabezpieczony został specjalną szybą. Zamalowano też ten podrobiony napis.
Precedens z happy endem
Sprawa zakończyła się happy endem, ale trochę siwych włosów mnie to kosztowało. Co prawda nie jest w takim stanie, w jakim było przed 2022 r., ale i tak to ciekawy precedens - dodał.
Społecznicy przekazali, że po rozmowie z konserwatorką sztuki, która odsłaniała napis spod wtórnego zamalowania, dowiedzieli się, że trwają rozmowy, czy go jeszcze bardziej uwidocznić.
W sprawę zaangażowane było biuro mazowieckiego wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Każde miejsce, która upamiętnia ślady historii Warszawy, jest cenne i ważne dla współczesnych, jak i dla kolejnych pokoleń. Zawsze będziemy starali się, by ślady pamięci zachowane były w jak najlepszym stanie - powiedział PAP rzecznik MKWZ Andrzej Mizera. Zniszczone zabytki zawsze o sobie przypomną - dodał.
Rozminowywanie Warszawy
W czasie rozminowywania Warszawy saperzy znakowali budynki, informując o braku zagrożenia. W tej chwili w stolicy zostało nie więcej niż dziesięć z kilku lub kilkunastu tysięcy takich napisów. W ciągu ostatnich pięciu lat, 3-4 zostały zniszczone.
Autorka: Marta Stańczyk