Przestawiamy się na czas zimowy. Skąd się wzięła zmiana czasu i czemu służy?

Kiedy zmieniamy czas?

Wskazówki zegarków należy przestawić dwa razy w roku - w ostatnią niedzielę marca oraz ostatnią niedzielę października. W pierwszym przypadku jest to tzw. wprowadzenie czasu letniego. W październiku - przy zmianie czasu na zimowy - wskazówki są cofane o jedną godzinę, co pozwala zyskać dodatkową godzinę snu.

Skąd wzięła się zmiana czasu?

Idea zmiany czasu narodziła się już w 1784 roku, kiedy to Benjamin Franklin stwierdził w swoim artykule, iż byłaby skutecznym sposobem zaoszczędzenia na świecach. Zasugerował, że obywatele zużywaliby je wolniej, kładąc się wcześniej do łóżek. Polityk nie traktował jednak pomysłu poważnie, a szerszej publiczności przedstawił go w ramach żartu.

Pierwszymi osobami, które faktycznie proponowały - nieskutecznie zresztą - zmianę czasu byli nowozelandzki entomolog - George Vernon Hudson i brytyjski konstruktor - William Willet. Pierwszy z nich, w 1895 roku, przedstawił Towarzystwu Filozoficznemu w Wellington swój projekt, ukazujący zalety dwukrotnej zmiany czasu w ciągu roku - dwie godziny do tyłu w październiku i dwie godziny do przodu w marcu.

Badacz podkreślał, że rozwiązanie takie pozwoli w najefektywniejszy sposób wykorzystać światło słoneczne - dzień stanie się dłuższy, a więc zmaleje potrzeba wykorzystania sztucznego oświetlenia, co będzie równoznaczne z oszczędzaniem energii. Niektóre źródła podają, że źródłem pomysłu Hudsona były osobiste pobudki - jako pracownik poczty wracał do domu po zmierzchu, co uniemożliwiało mu szukanie owadów do swoich badań. Zmiana czasu pozwalałaby mu więc na realizowanie pasji.

Z kolei Willet postulował przestawienie zegarów 20 minut do przodu - w każdą niedzielę kwietnia - oraz analogiczne ich cofnięcie w każdą niedzielę września, co łącznie oznaczałoby ośmiokrotną zmianę czasu w ciągu roku. Konstruktor usiłował przy tym przekonać brytyjski parlament, że zmiana czasu pozwoli obywatelom uzyskać więcej czasu na rekreację.

Jednakże idea zmiany czasu osiągnęła szeroki zasięg dopiero, gdy Niemcy oraz Austria wprowadziły ją formalnie w 1916 roku, czyli podczas I wojny światowej. Wszystkie zegary w obu państwach zostały przestawione 30 kwietnia o jedną godzinę naprzód. O decyzji zadecydowało przekonanie, iż pozwoli ona zminimalizować zużycie sztucznego oświetlenia na rzecz paliwa niezbędnego dla trwających działań wojennych.

W ciągu kilku tygodni pomysł wykorzystała Wielka Brytania, Francja i wiele innych krajów. Większość z nich zaniechało korzystania ze zmiany czasu wraz z zakończeniem I wojny światowej. Rozwiązanie osiągnęło ponownie skalę światową podczas trwania II wojny.

Zmiana czasu w Polsce

W Polsce zmiana czasu została wprowadzona między I a II wojną światową tylko raz, w 1919 roku, później w czasie II wojny światowej, podczas okupacji hitlerowskiej, następnie w latach: od 1946 do 1949, od 1957 do 1964 i nieprzerwanie od 1977 roku. Do 1995 czas letni w Polsce był odwoływany w ostatnią niedzielę września (a wprowadzany w ostatnią niedzielę marca, tak jak obecnie). Wcześniej dni przestawiania zegarów były ogłaszane w Monitorze Polskim.

Zmiana czasu obecnie

Zmiana czasu jest stosowana w niemal siedemdziesięciu krajach na świecie. W Europie nie przestrzegają jej tylko Islandia, Rosja oraz Białoruś.

Rozwiązanie jest natomiast dość mało popularne w Azji - przyjmuje je niewielka ilość państw m.in. Izrael czy Syria, a odrzucają np. Chiny, Japonia oraz Indie.

Spośród państw afrykańskich czas zmieniają: Maroko, Libia oraz Namibia, a z grupy południowoamerykańskich - niektóre regiony Brazylii, Chile, Paragwaju i Urugwaju.

Jeśli chodzi o zmianę czasu w Stanach Zjednoczonych, kwestia jest trochę bardziej skomplikowana i zależy od autonomicznych decyzji stanów. Ustawa o polityce energetycznej z 2005 roku pozwala bowiem każdemu z nich na zrezygnowanie z wprowadzania czasu letniego. Obecnie z prawa korzysta jedynie Arizona, z wyłączeniem Navajo Nation, które próbuje w ten sposób zachować synchronizację z resztą swoich terytoriów, rozciągających się na Utah oraz Nowy Meksyk. Innymi częściami, gdzie nie przeprowadza się zmiany czasu, są: Hawaje, Puerto Rico, Guam i Wyspy Dziewicze.

Jakie korzyści niesie zmiana czasu?

Zmiana czasu jest postrzegana głównie jako metoda zaoszczędzenia energii elektrycznej - choć opinie na ten temat są mocno podzielone. Pozwala ona za to niewątpliwie na dłuższe przebywanie poza domem, co może przekładać się na większą chęć do aktywności fizycznej.