TK wydał orzeczenie dot. prezesa NBP i Trybunału Stanu. PiS o możliwym "efekcie mrożącym"

Po rozpoznaniu z udziałem wnioskodawcy oraz prokuratora generalnego na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 wniosku grupy posłów o zbadanie zgodności art. 11 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu z art. 42 ust. 3 w zw. z art. 60 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP; pkt 2: art. 11 ust. 1 zdanie drugie ustawy powołanej w pkt 1 w zakresie, w jakim odnosi się do prezesa Narodowego Banku Polskiego z art. 227 Konstytucji RP oraz art. 130 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz ) art. 7 i art. 14 ust. 2 Protokołu nr 4 w sprawie Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego; pkt 3: art. 13 ust. 1a ustawy powołanej w punkcie pierwszym w zakresie w jakim nie przewiduje większości kwalifikowanej w odniesieniu do postawienia stanu skarżenia prezesa Narodowego Banku Polskiego z art. 227 Konstytucji RP oraz art. 130 TfUE, art. 7 i art. 14 ust. 2 Protokołu nr 4 orzeka: pkt 1 - art. 11 ust. 1 zdanie drugie w związku z art. 13 ust. 1a ustawy z dnia 26 marca 1982 roku o Trybunale Stanu w zakresie, w jakim umożliwia zawieszenie w czynnościach prezesa Narodowego Banku Polskiego wskutek podjęcia przez Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów uchwały o pociągnięciu prezesa Narodowego Banku Polskiego do odpowiedzialności przed trybunałem stanu jest niezgodny z art. 227 ustęp 1 w związku z art. 227 ust. 2 w związku z art. 227 ust. 3 konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; pkt 2: art. 13 ust. 1a ustawy powołanej w punkcie pierwszym w części, w jakiej odsyła do art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 227 ust. 1 w związku z art. 227 ust. 2 w związku z art. 227 ust. 3 konstytucji pkt 3 art. 13 ust. 1b ustawy powołanej w punkcie pierwszym wskutek pominięcia odesłania do art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy powołanej w pkt 1 jest niezgodny z art. 227 ust. 1 w związku z art. 227 ust. 2 w związku z art. 227 ust. 3 konstytucji - powiedziała Przyłębska, ogłaszając orzeczenie Trybunału.

Ponadto postanawia umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie orzeczenie zapadło w większością głosów. Pod wyrokiem następują właściwe podpisy. Zdania odrębne do wyroku zgłosił sędzia Trybunału Konstytucyjnego Bartłomiej Sochański i sędzia Trybunału Konstytucyjnego Rafał Wojciechowski - powiedziała Przyłębska.

Regulacja konstytucyjna […] nie wskazuje m.in. organu kompetentnego do pociągnięcia tych podmiotów do odpowiedzialności konstytucyjnej, za wyjątkiem odpowiedzialności prezydenta i członków Rady Ministrów. W szczególności konstytucja nie stanowi, że to Sejm jest organem kompetentnym do pociągnięcia prezesa Narodowego Banku Polskiego do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu - dodała sędzia sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz.

W związku z brakiem regulacji konstytucyjnej przesądzającej kompetencje Sejmu do pociągnięcia prezesa NBP do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu art. 120 zdanie drugie, zgodnie z którym Sejm podejmuje uchwałę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby głosów, jeśli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej, nie może znaleźć zastosowania do odpowiedzi na pytanie, jaką większością w świetle konstytucji Sejm może pociągnąć prezesa NBP do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu - stwierdziła Pawłowicz.

Na gruncie konstytucji stosowanie przez Sejm przepisu ustawy dotkniętego sprzecznym z konstytucją pominięciem prawodawczym nie tylko w trakcie realizacji funkcji ustawodawczej prowadzi do naruszenia konstytucji, podważając w tym obszarze jej najwyższą moc prawną. Dlatego też Sejm jest zobowiązany konstytucyjnie do powstrzymywania się przed rozpatrzeniem każdorazowo złożonego wstępnego wniosku o pociągnięcie prezesa Narodowego Banku Polskiego do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu do czasu wykonania niniejszego wyroku w drodze ustawy. Na prawodawcy spoczywa również obowiązek dostosowania stanu prawnego do treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego - podsumowała sędzia sprawozdawca.

Rozprawa w TK

W czwartek w Trybunale Konstytucyjnym odbyła się rozprawa, której celem było zbadanie zgodności z konstytucją przepisów ustawy o Trybunale Stanu. Wniosek o kontrolę konstytucyjną zgłosiła grupa posłów, którzy wskazali, że przepis ustawy o TS, według których przegłosowanie przez Sejm wniosku o postawienie prezesa Narodowego Banku Polskiego oznacza jego zawieszenie w czynnościach, może być niezgodny z konstytucją oraz z zapisami Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego. Poza tym autorzy wniosku chcieli zbadania zgodności z konstytucją przepisów, na mocy których do postawienia prezesa NBP przed TS wystarczy bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Przedstawiciel wnioskodawców poseł Krzysztof Szczucki (PiS) zwrócił uwagę, że przepisy nie przewidują możliwości zbadania, jakiego typu środki zapobiegawcze należy zastosować w stosunku do prezesa NBP, tylko automatycznie jest on zawieszany. To – w opinii posła – jest niezgodne z zasadą domniemania niewinności.

Zasada domniemania niewinności oznacza, że każdego uważa się za niewinnego, póki jego wina nie zostanie stwierdzona wyrokiem sądu. Znajduje ona zastosowanie w każdym postępowaniu o charakterze represyjnym, a nie tylko w przypadku postępowania karnego – powiedział Szczucki. Dodał, że według wyroków TK także przekształcenie stosunku pracy może być związane jedynie z wyrokiem.

Przepisy dot. TS niezgodne z konstytucją?

Poseł argumentował także, że przepisy dotyczące TS są niezgodne z konstytucyjną zasadą niezależności NBP oraz z zapisami Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego, m.in. ze względu na możliwy "efekt mrożący", który w prezesie NBP może wywołać groźba postawienia go przed TS.

Zdaniem Szczuckiego zapisy dotyczące liczby posłów potrzebnych do postawienia prezesa NBP przed TS są takie jak te, które umożliwiają powołanie rządu. W jego ocenie oznacza to, że istnieje ryzyko, iż większość parlamentarna "łatwo może zniweczyć niezależność prezesa NBP".

Stanowisko Prokuratora Generalnego

Prokurator Andrzej Reczka, który reprezentował Prokuratora Generalnego, odczytał jedynie zmienione stanowisko PG, według którego oba przepisy, badane przez TK, są zgodne z ustawą zasadniczą oraz statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Jak wyjaśnił, uzasadnienie do stanowiska ze względu na brak czasu nie zostało przygotowane.

TK odrzucił wniosek Marszałka Sejmu

Wcześniej prezes TK Julia Przyłębska, która przewodniczyła rozprawie, odczytała także wniosek Marszałka Sejmu o skierowanie pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie przepisów, które są przedmiotem rozprawy oraz odroczenie rozprawy do chwili uzyskania odpowiedzi. TK odrzucił wniosek.

Sprawę rozpoznawał skład pięciorga sędziów TK pod przewodnictwem prezes Trybunału Julii Przyłębskiej. Sprawozdawcą sprawy była sędzia TK Krystyna Pawłowicz. W składzie byli jeszcze sędziowie Bartłomiej Sochański, Bogdan Święczkowski i Rafał Wojciechowski.

Po zakończeniu rozprawy Julia Przyłębska poinformowała, że ogłoszenie orzeczenia TK w rozpatrywanej sprawie nastąpi w czwartek o godz. 13.