Wydarzenia, które miały miejsce w Europie w czasie I wojny światowej, dały Polakom wielką nadzieję ale też postawiły ich przed ogromnymi wyzwaniami. Komunistyczny przewrót w Petersburgu i przejęcie władzy przez Rosyjską Partię Komunistyczną tzw. bolszewików – RKP(b) – spowodowały chaos i rewolucyjne zamieszki na terenie całego dawnego imperium, którego częścią były też polskie ziemie. Z kolei podpisane na zachodnim froncie zawieszenie broni z Niemcami, które uniknęły w ten sposób bezwarunkowej kapitulacji, umożliwiło im skierowanie wojsk do walki z odradzającym się państwem w Wielkopolsce. W tych warunkach, w kleszczach dwóch imperializmów, wykuwała się polska niepodległość.
Największym wyzwaniem dla niej okazała się wojna z lat 1919–1920.
Kawaleria w czasie wojny polsko-bolszewickiej, 1919-1920 / Materiały prasowe
1917
Reklama
7 listopada – bolszewicy opanowują Piotrogród, aresztują dotychczasowe władze i tworzą nowy rząd z Władimirem Iljiczem Leninem na czele.
15 grudnia – bolszewicy zawierają rozejm z Niemcami i Austro-Węgrami na całym froncie, wycofując de facto rosyjską armię z walk po stronie Ententy.
1918
3 marca – bolszewicy podpisują w Brześciu separatystyczny traktat pokojowy z państwami centralnymi, sankcjonując tym samym okupację zajętych przez nie terytoriów Ukrainy, Białorusi i państw bałtyckich.
28 października – początek komunistycznej rewolucji w Niemczech.
1 listopada – rozpoczyna się trwający niemal pół roku polsko-ukraiński zbrojny konflikt o Lwów.
11 listopada – powstanie niepodległej Polski i zawieszenie broni na zachodnim froncie I wojny światowej powoduje, że niemieckie armie na wschodzie (tzw. Ober-Ost) zostają odcięte od zaopatrzenia. Rozpoczyna się ich ewakuacja do Prus Wschodnich. Lenin zawiera z dowództwem niemieckim tajne porozumienie o przejmowaniu przez bolszewików terenów okupowanych przez armię Ober-Ostu.
16 listopada – bolszewicy tworzą Armię Zachodnią – jednostkę Armii Czerwonej, która zaczyna zajmować opuszczane przez wojska niemieckie terytoria. Wycofujące się oddziały pozostawiają Armii Czerwonej broń i amunicję, rozbrajają natomiast tworzące się na drodze ich ewakuacji oddziały polskiej samoobrony.
26 listopada – z inicjatywy Komitetu Obrony Kresów Wschodnich i rozkazem Naczelnego Wodza Wojska Polskiego Józefa Piłsudskiego zostaje powołana 1. Dywizja Litewsko–Białoruska z zadaniem obrony Polaków i mienia polskiego na Kresach. W jej skład mają wejść ochotnicy z istniejących już samoobron kresowych. Dowódcą dywizji zostaje gen. Wacław Iwaszkiewicz–Rudoszański.
Odznaczenie oficerów Wojska Polskiego przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, Warszawa, 14.09.1920 / embuk-importer
12 grudnia – Armia Czerwona zajmuje Mińsk.
16 grudnia – na polecenie Moskwy zostaje utworzona w Warszawie Komunistyczna Partia Robotnicza Polski.
27 grudnia – w Poznaniu rozpoczyna się trwające ponad siedem tygodni Powstanie Wielkopolskie. Wojna z Niemcami staje się głównym zadaniem dla Sztabu Generalnego WP.
1919
1 stycznia – w Mińsku utworzona zostaje Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka. Rozpoczyna się terror, którego ofiarą padają głównie Polacy: ziemianie, inteligencja, działacze niepodległościowi i duchowieństwo.
5 stycznia – oddziały Samoobrony Wileńskiej toczą ciężkie walki z Armią Czerwoną w obronie miasta. Wobec przewagi przeciwnika zmuszone są do wycofania się na Grodzieńszczyznę. Generał Antoni Listowski zostaje dowódcą Grupy Operacyjnej „Podlasie” z zadaniem obrony linii Bugu.
11 stycznia – Sztab Generalny Wojska Polskiego wydaje instrukcję dla 1. Dywizji Litewsko-Białoruskiej WP, nakazując jej przejmowanie terytoriów od wycofujących się wojsk niemieckich w celu zapobieżenia ich zajęciu przez Armię Czerwoną. Zadanie to przekracza jednak możliwości dywizji, liczącej wówczas zaledwie 2 tys. żołnierzy.
12 stycznia – Naczelne Dowództwo wydaje Armii Czerwonej rozkaz wykonania „rozpoznania” do linii rzek Niemna i Szczary.
17 stycznia – na zachodzie Polski zostaje ogłoszony pobór do Armii Wielkopolskiej, obejmujący roczniki 1897–1899.
18 stycznia – początek obrad konferencji pokojowej w Paryżu.
23 stycznia – czeski atak na Śląsk Cieszyński rozpoczyna graniczny konflikt polsko-czechosłowacki.
5 lutego – fiasko polsko-niemieckich rozmów w Berlinie Polacy odrzucają niemieckie warunki: rozwiązania Armii Wielkopolskiej, zapłaty kontrybucji za dokonane w wyniku powstania zniszczenia oraz uznania praw Niemiec do ziem zaboru pruskiego. Wznowienie ciężkich walk.
12 lutego – Armia Czerwona otrzymuje rozkaz wykonania „rozpoznania” do linii Bugu, rozpoczynając tym samym operację „Cel Wisła”. Bolszewicy liczą na uzyskanie styczności z Prusami Wschodnimi, aby mieć wpływ na trwającą w Niemczech rewolucję oraz możliwość jej eksportu do innych krajów Europy. Rozpoczyna się marsz bolszewickich wojsk na Zachód.

14 lutego – o godzinie 7. rano kapitan Mienicki z oddziałem 57 żołnierzy i pięciu oficerów dokonują wypadu z Prużany na Berezę Kartuską, gdzie dochodzi do pierwszego starcia polskiego wojska z oddziałami Armii Czerwonej. Tego samego dnia do podobnych walk dochodzi w Mostach nad Niemnem oraz pod Małorytą i Mokranami na Polesiu. Tworzy się 150-km front od rzeki Prypeć po Grodno. To początek wojny polsko-bolszewickiej.