Program "Aktywni plus" jest skierowany do organizacji pozarządowych i ma na celu zwiększenie aktywności osób starszych.
Wątpliwości NIK
NIK skontrolowała realizację programu w 2023 roku. Izba poinformowała w komunikacie o przygotowaniu zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wobec byłej minister rodziny i polityki społecznej, byłego wiceministra w tym resorcie oraz byłej dyrektor Departamentu Polityki Senioralnej. Wątpliwości NIK dotyczą między innymi nierównego rozdysponowania pieniędzy w ramach programu oraz zmiany regulaminu w trakcie rozstrzygania wniosków.
Do 27 listopada 2023 roku szefową MRiPS była Marlena Maląg.
Maląg: Program był realizowany właściwie
Była minister, odpowiadając na zarzuty Izby przekazała, że program był właściwie realizowany. Przypomniała, że bezpośredni nadzór nad programem sprawował ówczesny wiceminister Stanisław Szwed, który - jak podkreśliła - "podejmował decyzje z pełną odpowiedzialnością, biorąc pod uwagę najlepiej pojęty interes publiczny - aby polityka senioralna była realizowana kompleksowo, całościowo na terenie całego kraju".
NIK poinformowała w komunikacie, że w ubiegłorocznej edycji programu organizacje pozarządowe zgłosiły 1907 projektów na kwotę niemal 282 milionów złotych, z tego w ministerstwie wybrano do dofinansowania 518 ofert wartych w sumie około 39 milionów złotych.
Izba wyjaśniła, że niezależenie od wyników konkursu, minister rodziny w ramach tak zwanej oceny strategicznej ma do dyspozycji pulę środków, które może przyznać wybranym przez siebie projektom, nawet bardzo nisko ocenionym przez ekspertów. W ramach takiej oceny w 2016 roku dofinansowanie otrzymały 52 projekty, w 2017 roku - 23 projekty, w 2021 roku - 45 projektów, a w 2022 roku 57 projektów.
NIK zwróciła uwagę, że w 2023 roku, po zmianach wprowadzonych w regulaminie konkursu oraz w zarządzeniu dotyczącym powołania komisji konkursowej, w trybie oceny strategicznej dofinansowano 141 projektów.
Co wykazały kontrole?
"Z 44 organizacji pozarządowych, które na tej podstawie dostały środki na realizację swoich projektów w województwie śląskim, aż 24 prowadziły działalność w okręgu, z którego w wyborach do sejmu kandydował ówczesny wiceminister przyznający dofinansowanie. Otrzymały w sumie ponad 1,7 milionów złotych" - podała Izba.
Zdaniem NIK, zmiany wprowadzone już w trakcie rozstrzygania konkursu nie gwarantowały tego, że publiczne środki przeznaczone na dofinansowanie organizacji pozarządowych będą wydawane zgodnie z ustawowymi zasadami gospodarności.
Ponadto kontrole wykazały, że wybór ofert w niewielkim stopniu miał charakter konkursowy. Wskazano, że 36 z 518 organizacji otrzymało dofinansowanie mniejsze niż 25 tysięcy złotych, mimo że, zgodnie z założeniami regulaminu konkursu, powinno wynieść co najmniej 25 tysięcy złotych.
Kolejną nieprawidłowością, na którą zwróciła uwagę Izba, był sposób rozdysponowania środków przez ówczesnego wiceministra w ramach tzw. oceny strategicznej. NIK podała, że 14 kwietnia 2023 roku zdecydował on o przeznaczeniu niemal 9,5 milionów złotych dla 141 organizacji pozarządowych, co stanowiło 25 procent ogółu środków na dotacje.
Niemal 5,7 milionów złotych rozdysponowano niezgodnie z wytycznymi
"Doszło do tego, mimo że dofinansowanie w ramach oceny strategicznej, zgodnie z wówczas obowiązującymi regulaminami: konkursu oraz komisji konkursowej, nie powinno przekraczać 10 proc. Tym samym niemal 5,7 milionów złotych rozdysponowano niezgodnie z wytycznymi określonymi w tych regulaminach" - wskazano w komunikacie NIK.
Jak dodano, cztery dni później decyzja ta została "zalegalizowana" poprzez zmianę wprowadzoną przez wiceministra do regulaminu konkursu oraz zmianę, jakiej dokonała Minister Rodziny i Polityki Społecznej w zarządzeniu dotyczącym powołania komisji konkursowej.
"To właśnie część środków uzyskanych w wyniku zastosowania tego mechanizmu zasiliło 44 organizacje pozarządowe z województwa śląskiego, z których aż 24 prowadziły działalność w okręgu wyborczym, z którego kandydował w wyborach do sejmu wiceminister przyznający dofinansowanie. Organizacje te otrzymały ponad 1,7 milionów złotych" - podkreśliła Izba.
NIK zwróciła także uwagę na to, że na podstawie oceny strategicznej dofinansowano oferty, które w podstawowym trybie konkursu otrzymały mniejszą liczbę punktów niż oferty wyżej ocenione przez ekspertów.
NIK sformułowała wnioski pokontrolne do MRPiPS, co ma pozwolić na wyeliminowanie nieprawidłowości przy przygotowywaniu i przeprowadzeniu kolejnych edycji konkursu "Aktywni plus". W komunikacie poinformowano, że Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jeszcze w styczniu poinformowała Izbę o przystąpieniu do realizacji wszystkich wniosków.