Tak się traktuje pacjentów w domach pomocy i psychiatrykach

Zespoły składające się z pracowników biura Rzecznika Praw Obywatelskich i ekspertów odwiedziły 106 instytucji: więzień, ośrodków wychowawczych, szpitali psychiatrycznych, a także ośrodków dla cudzoziemców i innych placówek. Na tej podstawie został opracowany raport Krajowego Mechanizmu Prewencji za rok 2009.

"Pierwszy raz zaczynamy kontrolować domy pomocy społecznej; i tam może się zdarzyć również poniżenie godności" - powiedziała RPO Irena Lipowicz.

Jej zdaniem np. "sytuacja, w której przyprowadzano nagie osoby do kąpieli, jest takim poniżającym traktowaniem". "W zakładach psychiatrycznych mieliśmy do czynienia z sytuacją, w której pozbawienie wolności i środki przymusu traktowane są jako część procesu leczenia" - mówiła RPO.

Z raportu wynika, że we wszystkich dziewięciu wizytowanych szpitalach psychiatrycznych (m.in. w Ząbkach, Pruszkowie, Kielcach, Krakowie) stwierdzono "nieprawidłowości w zakresie stosowania środków przymusu bezpośredniego". Nie wszystkie przypadki stosowania przymusu wobec chorych , m.in. unieruchomiania pacjentów, były odnotowywane w dokumentacji. Zastrzeżenia wizytujących budził także brak pryszniców i brak poczucia intymności przy korzystaniu z łazienek.

Zdarzały się przypadki zamykania łazienki na klucz, tak że pacjenci nie mogli z niej korzystać. W jednym ze szpitali na kilkudziesięciu pacjentów przypadały dwie kabiny prysznicowe. W niektórych toaletach zainstalowane były kamery przemysłowe, co naruszało poczucie intymności. W kilku placówkach brakowało wystarczającej liczby lekarzy i pielęgniarek.

W regulaminach szpitali stwierdzono ograniczanie praw pacjentów i nakładanie na nich obowiązków niezgodnie z przepisami (np. reglamentowanie odzieży, zezwalanie na używanie dwóch par spodni, dwóch swetrów oraz jednej pary butów, stosowanie odpowiedzialności zbiorowej, zakaz stosowania telefonów). Z kolei w wizytowanym domu pomocy społecznej dla niepełnosprawnych intelektualnie mężczyzn zdarzały się przypadki prowadzenia grupy nagich podopiecznych do łazienki, czy zezwolenia osobie z zewnątrz na fotografowanie nagich chorych.

Raport wskazuje także na przeludnienie większości kontrolowanych więzień. Zastrzeżenia budzą także: umieszczanie w więzieniach kamer przemysłowych, uboga oferta zajęć kulturalnych dla więźniów, brak wystarczającej liczby pielęgniarek i lekarzy.

W przypadku wizytowanych młodzieżowych ośrodków wychowawczych i ośrodków socjoterapii zastrzeżenia budziły niedopuszczalne formy traktowania nieletnich (wyzwiska i wulgaryzmu stosowane przez wychowawców), regulaminy dotyczące stosowania kar i nagród, a także bezład - jak ocenili wizytujący - w zakresie stosowania opieki wychowawczej.

Mechanizm został ustanowiony na podstawie ratyfikowanego przez Polskę Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Celem działań jest poprawa stanu przestrzegania praw człowieka.