11 listopada w Polsce obchodzone jest Narodowe Święto Niepodległości. Polacy upamiętniają w ten sposób odzyskanie niepodległości w 1918 roku po I wojnie światowej i wcześniejszych latach zaborów rosyjskiego, pruskiego i austriackiego.
11 listopada 1918 roku. Co dokładnie się wtedy wydarzyło?
11 listopada 1918 r. doszło do zawarcia układu rozejmowego w Compiègne (Francja) pomiędzy państwami Ententy (Francja, Wielka Brytania, Rosja) i Cesarstwem Niemieckim. Na mocy tego układu wojska niemieckie zmuszone zostały do wycofania się na wschodni brzeg rzeki Ren. Przypieczętowało to oficjalną kapitulację Niemiec i tym samym zakończenie trwającej od 1914 roku I wojny światowej. Dodatkowo Rosjanie borykali się z olbrzymimi problemami wewnętrznymi po wcześniejszych rewolucjach.
W tym samym czasie do Warszawy wrócił Józef Piłsudski, który wcześniej był więziony w Magdeburgu (Niemcy). Rada Regencyjna w dniu 11 listopada przekazała Piłsudskiemu władzę wojskową, co symbolicznie przypieczętowało niepodległośćPolski. Oficjalnie potwierdzono ją na mocy Traktatu Wersalskiego w 1919 roku. W traktacie tym formalnie uznano niepodległość Polski i określono jej granice. W rozmowach, które zakończyły się podpisaniem traktatu, brały udział Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Włochy, Japonia i Niemcy.
Warto zaznaczyć, że Polska jeszcze w latach 1918-21 musiała bronić swojej suwerenności (m.in. w trakcie wojny polsko-bolszewickiej). Dopiero po kilku latach ostatecznie zatwierdzono granice II RP, która była państwem przesuniętym nieco na wschód, porównując do dzisiejszych granic.
"Niepodobna oddać tego upojenia, tego szału radości, jaki ludność polską w tym momencie ogarnął. Po 120 latach prysły kordony. Nie ma "ich". Wolność! Niepodległość! Zjednoczenie! Własne państwo! Na zawsze! Chaos? To nic. Będzie dobrze. Wszystko będzie, bo jesteśmy wolni od pijawek, złodziei, rabusiów, od czapki z bączkiem, będziemy sami sobą rządzili. (...) Cztery pokolenia nadaremno na tę chwilę czekały, piąte doczekało" – napisał wtedy Jędrzej Moraczewski, działacz polityczny i pierwszy premier niepodległej Polski.
11 listopada. Obchody Święta Niepodległości w II RP
W czasach II Rzeczypospolitej centralne obchody odzyskania niepodległości świętowano, tak jak dzisiaj, w Warszawie. W tamtych latach uroczystości miały charakter głównie wojskowy. Organizowano je zazwyczaj w pierwszą niedzielę, która przypadała po 11 listopada. Pierwszy raz w pełni uroczyście odzyskanie niepodległości upamiętniono w dniu 14 listopada 1920 r. W tym dniu uhonorowany został Józef Piłsudski, również za zwycięstwo w wojnie polsko-bolszewickiej. Co ciekawe, rangę święta państwowego nadano dopiero ustawą z dnia 23 kwietnia 1937 r.
"Dzień 11 listopada, jako rocznica odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięskiego Wodza Naczelnego w walkach o wolność Ojczyzny – jest uroczystym Świętem Niepodległości" – głosiła ustawa z 23 kwietnia 1937 r.
11 listopada. Obchody Święta Niepodległości w czasie II wojny światowej i PRL
W czasach niemieckiej okupacji świętowanie 11 listopada było zabronione. Polacy, którzy pomimo zakazu decydowali się wtedy świętować, byli narażeni na dotkliwe represje. Na murach, ogrodzeniach czy płytach chodnikowych pojawiały się jednak napisy: "Jeszcze Polska nie zginęła", "Polska żyje", "Polska zwycięży" lub "Polska walczy".
W czasach PRL dzień 11 listopada nie miał rangi święta państwowego. Zamiast tego świętowano Narodowe Święto Odrodzenia Polski, które przypadało 22 lipca. Pomimo tego, środowiska niepodległościowe i piłsudczykowskie podtrzymywały pamięć i tradycję święta 11 listopada. Podobnie jak w czasie II wojny światowej byli narażeni z tego powodu na represje, tylko już nie ze strony Niemców, a polskich władz komunistycznych.
Pomimo tego w 1968 roku legalnie odbyły się w Lublinie obchody 50-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. Na uroczystej akademii przemówienie wygłosił ówczesny premier, Józef Cyrankiewicz.
Rangę święta państwowego przypadającego na 11 listopada przywrócono ustawą dopiero pod koniec PRL, 15 lutego 1989 roku.
11 listopada. Obchody Święta Niepodległości w III RP
Współcześnie centralne obchody 11 listopada z udziałem władz państwowych odbywają się na Placu marsz. Józefa Piłsudskiego w Warszawie przed Grobem Nieznanego Żołnierza. Organizowane są też zawody sportowe (np. Bieg Niepodległości), wykłady, inscenizacje historyczne, koncerty patriotyczne i parady ulicami wielu polskich miast.