Subskrybuj nas na Youtube
W Warszawie panował entuzjazm, bo pozbyto się Rosjan. Obradował wolny Sejm, wojsko znalazło się pod rodzimą komendą. Podobnie jak policja i tajne służby. Rewolta była tak błyskawiczna, że okupant nie zdążył nawet zniszczyć archiwa. Wśród tysięcy zachowanych dokumentów uczestnicy Powstania Listopadowego odnaleźli stosy raportów i donosów, a także pokwitowań za wypłacone konfidentom honoraria.
Podejrzenia, że wśród Polaków roiło się od donosicieli, okazywały się prawdą. Władza wiedziała o niemal wszystkich patriotycznych stowarzyszeniach. Wręcz zakładali je czasami płatni prowokatorzy.
Nic dziwnego, że gdy prawda zaczęła wychodzić na jaw, zażądano rozliczenia zdrajców. Pod naciskiem opinii publicznej, dla przeprowadzania powszechnej lustracji, 5 grudnia 1830 r. Rząd Tymczasowy utworzył Komitet Rozpoznawczy do przejrzenia papierów policji tajnej.
Warszawa pełna agentów
Donosiciele oraz sekretne policje były kluczowymi narzędziami sprawowania władzy w Rosji. Moskiewskie porządki zaczęto przeszczepiać w Warszawie po kongresie wiedeńskim, gdy pod berłem cara Aleksandra powstało Królestwo Polskie. Nadana konstytucja gwarantowała mu szeroką autonomię, lecz w praktyce szczytne deklaracje nijak miały się do rzeczywistości. W Warszawie rezydował brat cara Wielki Książę Konstanty pełniący funkcję dowódcy polskiej armii i nieformalnego namiestnika. Równie ważną personą był komisarz carski przy Radzie Stanu Królestwa Polskiego Nikołaj Nowosilcow.
Obaj Rosjanie doskonale znali arkany sprawowania władzy. Przy kancelarii Wielkiego Księcia powstała Wyższa Tajna Policja, której szefem od 1823 r. był Mateusz Schley. „W trakcie siedmioletniej służby złożył zwierzchnikom 12 tys. sprawozdań pisanych po rosyjsku pięknym kaligraficznym pismem. Dotyczyły one głównie życia wyższych warstw społeczeństwa polskiego, a także spraw galicyjskich” – pisze Małgorzata Karpińska w rozprawie „Policje tajne w Królestwie Kongresowym”. Jednak Konstanty nie do końca mu ufał, bo równolegle utworzył drugi tajny wydział policji zarządzany przez Henryka Makrotta, nazywanego przez współczesnych „arcyszpiegiem”. Już jego ojciec donosił Rosjanom po upadku powstania kościuszkowskiego, a Makrott kontynuował rodzinną tradycję. Jako student medycyny na Uniwersytecie Warszawskim z takim zaangażowaniem wydawał kolejnych kolegów w ręce Schleya, aż ten przyjął go do tajnych służb. Wychowując sobie przy okazji groźnego konkurenta.
Istniejąca od 1816 r. policja wojskowa, dowodzona przez gen. Aleksandra Rożnieckiego, prowadziła nie tylko działalność szpiegowską w Austrii i Prusach, lecz także utrzymywała agenturę w armii Królestwa oraz w stolicy. Konkurował z nią od 1822 r. wydział barona Sassa. Oficjalnie podwładni barona szpiegowali dyplomatów oraz kraje ościenne. Jednak cesarz Aleksander zlecił mu przy okazji inwigilowanie Konstantego. Wielkiego Księcia obserwowali również ludzie Nowosilcowa. W tym galimatiasie funkcjonowali jeszcze donosiciele pracujący dla Sztabu Głównego, któremu szefował gen. Tomasz Siemiątkowski. Słane przez niego raporty car Mikołaj I ocenił tak wysoko, że w maju 1829 r. osobiście udekorował go Orderem św. Stanisława I klasy. Mania szpiegowania, jaka ogarnęła wówczas Warszawę, sprawiła, iż nawet jej władze postanowiły zafundować sobie własną agenturę. Komórka wywiadowcza powstała przy policji municypalnej. Jej pracą zawiadywał wiceprezydent stolicy Mateusz Lubowidzki.