Komary przenoszą patogeny wywołujące poważne choroby tropikalne, takie jak malaria, denga, Zika, wirus Zachodniego Nilu i japońskie zapalenie mózgu. Ryzyko zachorowania będzie coraz większe, bowiem owady przenoszą swoje siedliska w kierunku północnym. Jest to wynik globalnego ocieplenia.
Komary tropią nas za pomocą wizualnych wskazówek oraz poprzez zapach. W ostatniej fazie kierują się ciepłem ciała żywiciela. Owady mają sporo receptorów węchowych, dlatego są tak skuteczne w wykrywaniu ludzi.
Jakie zapachy przyciągają komary?
Sygnały chemiczne, czyli zapachowe odgrywają kluczową rolę w przyciąganiu ludzi i komarów na duże odległości. Określa się je mianem kairomonów. Ludzki zapach składa się z setek lotnych substancji. Jest on indywidualny dla każdego człowieka. Te lotne substancje to dwutlenek węgla, kwas mlekowy, amoniak, organiczne kwasy tłuszczowe, ketony, aldehydy, alkohole i estry. Ich połączenie jest silniejsze niż pojedynczych substancji. Komary, w przeciwieństwie do innych zwierząt, są w stanie wykryć kilka rodzajów cząsteczek zapachu. Dzięki temu tak dobrze radzą sobie z identyfikowaniem człowieka.
Owady wyczuwają dwutlenek węgla w wydychanym powietrzu z odległości około 9 metrów. Kwasy karboksylowe to m.in. kwas mlekowy, który koncentruje się w pocie ludzi. Z tego względu osoby, które niedawno skończyły trening i wybrały się na spacer, będą w większym stopniu przyciągać komary.
Zdaniem naukowców wabienie owadów zależy od intensywności i składu zapachu ciała. Ten z kolei jest wynikiem liczby gruczołów skórnych, pH skóry, tempa metabolizmu, masy ciała, szybkości i intensywności oddychania, oraz naszej mikroflory.
Jakie czynniki wpływają na przyciąganie komarów?
Podatność na ugryzienia jest zależna od czynników genetycznych, dietetycznych i środowiskowych. Okazuje się, że pewne układy genów mogą kodować kairomony, które są w stanie działać odstraszająco lub maskująco. Ponadto niektóre allele lub warianty genów mogą wpływać na większe lub mniejsze ryzyko infekcji przenoszonej przez komary. To samo dotyczy ryzyka wystąpienia choroby objawowej oraz ryzyka przeniesienia. Przykładowo, osoby mające wariant genu rs333 są bardziej narażone na zakażenie objawowe związane z wirusem Zachodniego Nilu. Z kolei denga pojawia się częściej u osób z SNP TNF-α-308G/A.
Jeśli chodzi o czynniki środowiskowe, atrakcyjność żywiciela zmienia się wraz z wiekiem, rozmiarem ciała i zmianami fizjologicznymi. Duże znaczenie ma też odległość. Badania wykazały się, że spożywanie alkoholu i bananów przyciąga komary. Odstraszają je z kolei suplementy zawierające czosnek oraz witaminę B.
Na ugryzienia są też bardziej narażone kobiety w ciąży, bowiem mają wyższą temperaturę ciała, inny metabolizm oraz prawdopodobnie charakterystyczny zapach. Co ciekawe, niektóre związki znajdujące się w perfumach i dezodorantach mogą maskować ludzki aromat lub zmniejszać wrażliwość węchową.
Dlaczego komary są tak groźne dla człowieka?
Samice komarów potrzebują krwi stałocieplnych ssaków, aby uzyskać białko potrzebne do złożenia jaj. Podczas tych ukąszeń wysysają patogeny i ulegają zakażeniu. Następnie osadzają je w tkankach żywiciela, przenosząc infekcję na inne osoby. Ugryzienia tych owadów są przyczyną około 17 proc. chorób zakaźnych na całym świecie. Powodują m.in. zapalenie mózgu, niewydolność nerek, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i wady płodu. Obecnie około 50 proc. populacji jest narażona na malarię i 40 proc. na dengę.
Osoby, które w największym stopniu przyciągają komary, mają specyficzny zapach o wysokiej zawartości kwasu karboksylowego. Jednocześnie są one w grupie zwiększonego ryzyka, dlatego powinny szczególnie dbać o osobistą ochronę i higienę. Odkrycia naukowców mogą przyczynić się do stworzenia środków, które będą bardziej skuteczne w odstraszaniu komarów i oparte o ich biologię.