Co rząd Tuska zrobił, a co zostawił następcom? Analizujemy 24 kluczowe obietnice

1 Wedle zapowiedzi z expose, deficyt FUS miał zostać ograniczony o mniej więcej 13 mld zł rocznie, przy stanie przekraczającym 20 mld zł. Trudno jest jednak jednoznacznie ocenić, czy obietnica została zrealizowana.Fundusz Ubezpieczeń Społecznych rozpoczął rok 2013 na dużym minusie – ponad 17,2 mld zł. To przede wszystkim efekt dużych zobowiązań funduszu zaciągniętych w latach poprzednich, zwłaszcza pożyczek z budżetu na (łącznie) 16,2 mld zł. Tak rozumiany deficyt FUS rośnie i wiele wskazuje na to, że nadal będzie rósł, bo w tym roku fundusz pożyczył z budżetu kolejne 7 mld zł (stan na 26.06.2013). Jednak deficyt FUS można rozumieć tez inaczej: jako różnicę między przychodami, a wydatkami w danym roku. Podwyżka składki rentownej o 2 proc. – do czego odnosił się premier w swoim wystąpieniu – miała zapewnić funduszowi dodatkowe wpływy. Przychody FUS w tym roku mają wynieść 179,5 mld zł, a wydatki 184,4 mld zł. To oznacza, że w tym roku fundusz wygeneruje deficyt na poziomie około 5 mld zł.

2 Naszym celem jest tak czy inaczej w roku 2012 wyjście z procedury nadmiernego deficytu- mówił w wygłoszonym w 2011 roku expose Donald Tusk. Niestety Polska wciąż w owej procedurze pozostaje. Deficyt finansów publicznych w 2012 r. wyniósł 3,9 proc. PKB. Co prawda rządowi udało się utrzymać w limicie deficytu budżetowego (deficyt wyniósł 30,4 mld zł), ale głównie dzięki rekordowo wysokiej wpłacie z zysku Narodowego Banku Polskiego (ponad 8 mld zł). Według unijnego prawa taka wpłata to transfer w ramach podsektora instytucji centralnych, nie jest dochodem i deficytu nie pomniejsza. Skutek? Procedura nadmiernego deficytu nie tylko nie została zdjęta w zapowiadanym przez premiera terminie, ale Komisja Europejska wydłużyła o kolejne dwa lata termin, do którego Polska ma czas na zejście z deficytem do wymaganych 3 proc. PKB.

3 - Będziemy proponowali powrót do tego tematu tak, aby wydawanie pozwolenia na budowę trwało nie dłużej niż 100 dni dla wielkich inwestycji, 60 dni dla małych, w uproszczonej procedurze - obiecywał premier, i to zarówno w 2007, jak i 2011 roku. Projekt wciąż jednak nie został zrealizowany - nowelizacja prawa budowlanego została na razie przyjęta przez Radę Ministrów.

4 O tym, by mężczyźni i kobiety pracowali do 67 roku życia, Donald Tusk mówił w expose w 2011 roku. I jego słowa wywołały wielkie poruszenie, a reforma emerytalna była jednym z najbardziej burzliwych punktów jego urzędowania. Mimo protestów zapowiedź jednak zrealizowano i od 1 stycznia 2013 r. rozpoczęło się stopniowe podwyższenie wieku emerytalnego. W efekcie tych zmian mężczyźni w 2020 roku będą przechodzić na emerytury po ukończeniu 67 roku życia, zaś kobiety osiągną ten wiek w 2040 roku. Tym samym dopiero w tych latach nastąpi zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Do tego czasu będzie funkcjonować system oparty na indywidulanym mechanizmie ustalania przejścia na emeryturę.

5 Chcemy usprawnić pracę sądów, co powinno w tej kadencji przynieść efekt skrócenia średniego czasu postępowania o jedną trzecią - deklarował w 2011 roku Donald Tusk. Pierwsze lata nie przyniosły poprawy właściwie nigdzie poza sprawami cywilnymi. I kwartał 2014 przyniósł skrócenie czasu oczekiwania na rozstrzygnięcie w I instancji, ale nie można mówić o przyśpieszeniu na deklarowanym powyżej poziomie. I tak w 2011 roku średni czas trwania postępowania w sprawach cywilnych wynosił 8,8 miesiąca, w I kwartale 2014 - 7,1. W sprawach karnych porównanie wygląda następująco: 2011: 4,9 miesiąca, 2012: 9,22 miesiąca, I kwartał 2014: 8,7 miesiąca. Prawo pracy i ubezpieczenia: 2011: 9,9 miesiąca, I kwartał 2014: 8 miesięcy. Sprawy gospodarcze: 2011: 9,2 miesiąca, I kwartał 2014: 7,5 miesiąca.

6 O podwyższeniu i unowocześnieniu podatku od kopalin, w szczególności od miedzi i srebra, Donald Tusk mówił w expose w 2011 roku. Odpowiednia ustawa weszła w życie w kwietniu 2012 roku. Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej ustawy, przedmiotem opodatkowania podatkiem jest wydobycie miedzi oraz srebra. Rząd zakładał, że w 2012 r. wpływy z podatku od kopalin wyniosą ok. 1,8 mld zł, a faktyczne wpływy wyniosły 1,42 mld zł.

7 Dokończymy modernizację kolei konwencjonalnej. Dostosujemy sieci kolejowe do prędkości 120 i 160 km/h - napisano w programie Platformy. W latach 2013-2015 wydanych na ten cel ma zostać 30 mld zł. W lipcu prezydent podpisał nowelizację ustawy o transporcie kolejowym, co ma przyspieszyć inwestycje i na kolei i szybsze dopuszczanie pociągów do ruchu. Wkrótce na tory wyjechać ma słynny pociąg Pendolino, którego dopuszczenie do poruszania się na polskich torach wiązało się z wieloma przepychankami. Wciąż jest jednak wiele do zrobienia. Według danych PLK z 2013 roku, do prędkości 160 km/h dostosowanych jest w Polsce tylko 7 proc. torów kolejowych, a 120 km/h – ponad 16 proc.

8 Tzw. "wskaźnik NATOwski", o którym Donald Tusk mówił w expose w 2011 roku, to 2 proc., które kraje członkowskie powinny wydawać na potrzeby obronności. W Polsce ustawa o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych RP mówi, że wydatki na obronność powinny wynosić nie mniej niż 1,95 proc. PKB. I faktycznie tyle jest co roku zapisywane w budżecie Ministerstwa Obrony Narodowej. W rzeczywistości ten wskaźnik jest jednak jeszcze niższy, ponieważ MON zazwyczaj nie realizuje budżetu w 100 proc. I tak w 2012 r. zamiast 29,2 mld zł, wydano 28,824 mld, co stanowiło nieco ponad 95 proc. planowanych wydatków. Warto zaznaczyć, że z 28 państw członkowskich tylko trzy - USA, Wielka Brytania i Grecja wydają na wojsko co najmniej 2 proc. swojego PKB.

9 Utrzymamy na poziomie powyżej 25% udział wydatków majątkowych, a więc idących na modernizację armii, w budżecie MON, gwarantując armii stały dopływ nowoczesnego sprzętu - zapisano w programie PO. Faktyczny (nie planowany) budżet MON w 2012 r. wyniósł 27,8 mld zł, tak więc wydając ok. 8,5 mld zł na modernizacje, inwestycje itd. udało się osiągnąć obiecywane 25 proc. (było to zdecydowanie więcej, bo ponad 30,5 proc.). I choć na papierze wszystko jest ok, wdrażanie modernizacji ślimaczy się, a kolejne programy notują opóźnienia.

10 W programie PO zapisano: Urząd skarbowy poinformuje każdego z nas, ile i z jakiego tytułu zapłaciliśmy w ciągu roku podatku, z jakich ulg możemy skorzystać, a także ile zamierza nam zwrócić nadpłaconego podatku lub ile powinniśmy na jego konto dopłacić. Możliwy będzie także podgląd swojego konta online i analiza prognozy w połowie roku. Półki co w przyszłym roku resort finansów uruchomi nowa usługę, która pozwoli, by zeznanie podatkowe PIT-37 wstępnie wypełnił za podatnika urząd skarbowy.

11 Dokończymy realizację rządowego Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2011–2015, w tym budowę autostrad A1, A2, A4 oraz A8 - ten optymistyczny zapisano w programie PO. Wiele odcinków miało być gotowych przed Euro 2012, budowa jednak opóźniała się z powodu fali upadłości spółek budowlanych. Kierowcy wciąż czekaj m.in. na autostradę A2 na wschód od Warszawy.

12 Rozwój energetyki jądrowej został zapisany w programie Platformy Obywatelskiej. I projekt rzeczywiście się toczy - na ostatnim Forum Ekonomicznym w Krynicy firmy: Enea, Tauron, PGE i KGHM podpisały umowę, która określa, jak firmy podzielą się kosztami prac w ciągu najbliższych trzech lat. Budowa elektrowni ma się rozpocząć około roku 2020, a prąd w niej wytworzony ma popłynąć do odbiorców w roku 2024.

13 Damy Polakom prawo wyboru, komu przekażą swoją składkę zdrowotną, wprowadzając konkurencję dla NFZ - fundusze zdrowotne kontraktujące usługi medyczne dla swoich pacjentów - napisano w programie PO. Decentralizacja NFZ miała być faktem 1 stycznia 2013 roku. Centrala funduszu miała przestać istnieć, a osobowość prawną miały uzyskać jego oddziały wojewódzkie. W 2014 roku na rynku usług zdrowotnych mieli pojawić się inni płatnicy niż NFZ. Składka zdrowotna trafiałaby nie tylko do publicznego funduszu, ale także do prywatnych ubezpieczycieli. Ministerstwo Zdrowia przygotowało projekt założeń przewidujących decentralizację NFZ, ale bardzo szybko schowało go do szuflady. Projekt został skrytykowany przez partnerów społecznych podczas jego wstępnych konsultacji. Likwidacja centrali funduszu nie budziła emocji, za to za bardzo kontrowersyjne zostało uznane inne rozwiązanie, które znalazło się w założeniach do tej samej ustawy. Chodziło o pomysł stworzenia map potrzeb zdrowotnych przez wojewodów. Placówki medyczne, które nie zostałyby w nich uwzględnione, straciłyby kontrakt. Zarówno pracodawcy, jak samorządy krytykowały ministra zdrowia za to, że pozbawił stronę społeczną wpływu na tak ważne decyzje dotyczące przyszłości szpitali. Resort zdrowia zapewniał, ze z reformy się nie wycofał.

14 Wprowadzenie prawa, gwarantującego Polsce wysokie przychody z eksploatacji gazu łupkowego i przeznaczenie ich na zabezpieczenie emerytur, zostało zapisane w programie PO. Jednak do dziś udało się jedynie przeforsować nowelizację prawa geologicznego i innych ustaw, które regulują wprawdzie kwestie poszukiwania gazu i koncesji, ale nie ma w nich mowy o przekazywaniu przychodów z wydobycia na emerytury. Być może jeszcze w tym roku do Sejmu trafi projekt nowelizacji ustawy węglowodorowej, który ma ułatwić uzyskanie decyzji i uprościć procedury prawne.

15 Radykalnie ograniczymy dostęp służb specjalnych i policyjnych do bilingów obywateli oraz zwiększymy kontrolę nad wykorzystywaniem podsłuchów - to deklaracja z programu PO. W praktyce jednak rząd musi się uporać z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, który w lipcu uznał część przepisów regulujących sprawę dostępu służb specjalnych do billingów za niekonstytucyjne. Negatywnie o stopniu ochrony prawa obywateli wypowiedziała się w 2013 roku także Najwyższa Izba Kontroli.

16 W programie PO znalazł się również zapis: Każda ustawa będzie zawierała zapis o obowiązku przeglądu jej efektów przez parlament po maksymalnie trzech latach obowiązywania, tak aby można było porównać założenia ze skutkami. Na razie jednak obowiązek sprawdzenia, jak ustawa zadziała w praktyce, wprowadzono w ramach prac nad jedną ustawą. Chodzi o nową ustawę o broni palnej i środkach przymusu bezpośredniego. Minister spraw wewnętrznych ma po roku od jej wejscia w życie zbadać jej funkcjonowanie. Trwają także prace nad rozszerzeniem roli ocen działania ustaw, tzw. ocen ex post, w ramach prac nad nowym regulaminem prac rządu.

17 Wprowadzenie przepisów gwarantujących kobietom "równą płacę za równą pracę" wpisano do programu PO. Pełnomocnik ds. równego traktowania, gdy obejmowała swoją funkcję zapowiadała, że będzie chciała działać na rzecz wprowadzenia parytetów w zakresie obecności kobiet we władzach spółek i wynagrodzeń. Na początek w instytucjach państwowych i spółkach z udziałem państwa miały być wprowadzone instrumenty poprawiające pozycję kobiet. Na zapowiedziach się skończyło. Były też plany wymuszenia na pracodawcach sporządzania raportów zawierających informację o różnicach w zarobkach między mężczyznami i kobietami. W tym wypadku także skończyło się na zapowiedziach.

18 Zapowiedziana w tzw. drugim expose w 2012 roku spółka Polskie Inwestycje Rozwojowe powstała w ramach programu Inwestycje Polskie. Celem Programu jest zapewnienie finansowania długoterminowych i rentownych projektów infrastrukturalnych na terytorium Polski. Misją PIR jest przyczynianie się do wzrostu PKB oraz tworzenie nowych miejsc pracy. Spółka PIR została zarejestrowana w dniu 19 czerwca 2013 roku. PIR pełni rolę inwestora kapitałowego i dostawcy finansowania typu mezzanine (forma pośrednia pomiędzy kredytem a kapitałem własnym pozyskanym np. z emisji akcji) w projektach infrastrukturalnych. PIR koncentruje się na priorytetach rozwojowych Polski, zawartych w oficjalnych dokumentach, opisujących strategie gospodarcze i rozwojowe przyjmowanych przez Radę Ministrów. Inwestycje prowadzone przez PIR S.A. są zgodne z zasadami określonymi w „Polityce Inwestycyjnej” spółki. Ocena analizowanych projektów ma charakter komercyjny i przebiega w ramach wieloetapowego procesu. Działalność PIR S.A. jest komplementarna w stosunku do oferty komercyjnego sektora finansowego. W ramach Programu Inwestycje Polskie mogą być finansowane jedynie projekty rentowne dla PIR. PIR działa na zasadach rynkowych, jako uczestnik uzupełniający ofertę dłużną dostępną na rynku.

19 Wdrożymy docelową regułę budżetową, która zwiąże limit wydawanych środków ze średniookresowym wzrostem gospodarczym - napisano w programie wyborczym PO. Nowelizacja ustawy o finansach publicznych, zawierająca właśnie regułę wydatkową, została ogłoszona w grudniu 2013 roku. Chodzi w niej m.in. o dostosowanie metodologii zliczania do reguł unijnych, a także zakłada, że przy dobrej koniunkturze wydatki mają rosnąć wolniej niż PKB, a w okresie spowolnienia gospodarczego – szybciej.

20 Dla osób zbliżających się do emerytury wprowadzimy bezpieczne fundusze, jednocześnie dla osób młodych pozostawimy fundusze bardziej efektywne, aby w pełni mogły one skorzystać na wzrostach giełdowych w długim okresie - taki zapis znalazł się w programie PO. Zmiany poszły jednak w zupełnie innym kierunku: przekazania aktywów z OFE do ZUS przed emeryturą, co ma zastąpić bezpieczne fundusze oraz wprowadzenia innych zmian, takich jak dobrowolność lub swoboda inwestowania.

21 Polskie Stronnictwo Ludowe w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa gospodarczego kraju stawia sobie za zadanie: - Wzmocnienie roli dochodów własnych samorządów gminnych - to obietnica z programu PSL. Stronnictwo nie sprecyzowało, w jaki sposób chce to zrobić. Trudno jest więc określić poziom, przy którym można określić obietnicę jako spełnioną. Bo choć podatek od nieruchomości rzeczywiście wzrósł, o tyle udział gmin w podziale podatków PIT i CIT już nie.

22 Wynegocjujemy ponad 300 mld złotych w budżecie UE na lata 2014–2020 na nasz program inteligentnego rozwoju, który wesprzemy kolejnymi 100 mld złotych środków własnych - ten zapis z programu PO był też głównym motywem kampanii wyborczej. Nic więc dziwnego, że z jego realizacji rząd był szczególnie dumny. Tym bardziej, że jeśli przeliczyć wynegocjowane 72,9 mld euro na złotówki po ówczesnym kursie, nasz kraj otrzyma w okresie 2014-2020 aż 303,6 mld zł. Do tego dojdzie 28,5 mld euro (118,8 mld zł) w ramach wspólnej polityki rolnej. Sukces tym większy, że nowy budżet UE będzie znacznie bardziej okrojony niż ten z obecnej perspektywy finansowej na lata 2007-2013.