315 Wśród mężczyzn jest Abdul, który w rodzinnym Kabulu pracował na budowie w bazie wojskowej. Kiedy zorientowano się, że zna angielski, dostał posadę tłumacza. Rodzina nie była zadowolona, bo współpraca z rządem i stacjonującym w Afganistanie wojskiem z Zachodu to ogromne ryzyko. Abdul zgodził się - jest ambitny, liczył na zarobek i łut szczęścia. Ale gdy po roku projekt się kończył, zaczął dostawać pogróżki. "Jak cię złapiemy, to zabijemy". Praca się skończyła, a on został sam z szukającymi rewanżu talibami na głowie. Wspólnie z rodziną stwierdzili, że życie jest najważniejsze. Spakował plecak i ruszył w drogę. - Ta cała wędrówka i tak jest mniej niebezpieczna niż życie w moim kraju - mówi, mimo że zawartość plecaka szybko mu skradziono.

316 Abdul jest w drodze od 3 miesięcy. W Iranie musiał być bardzo ostrożny, bo policja wyłapuje i odsyła takich jak on do domów. Później była granica turecka. - Wiedziałem, że jak ją przekroczę, to reszta jakoś się uda - wspomina. W Turcji na azylantów czekają ludzie, którzy organizują dalszą drogę - owiane złą sławą rejsy. Oni dostali numer telefonu do człowieka, który pomógł im kupić łódkę. 3 metry na 1 metr, do środka weszło 17 osób. 3 godziny dryfowania z szybkimi przystankami na wylewanie wody. Dopłynęli wymęczeni, ale szczęśliwi. Po krótkim pobycie w obozie dla uchodźców w Grecji ruszyli dalej - przez Macedonię do Serbii. Tam straż graniczna pokazywała im drogę przez zieloną granicę, dzięki czemu mogli się nocą prześlizgnąć niezauważeni. Potem przez Belgrad pociągiem do Suboticy. Tak trafili do starej fabryki cegieł.

317 - Mamy podobne historie - opowiada Abdul. -> Pogróżki - mówi, wskazując kolegę w oddali. - Zdemolowane domy (wyciąga rękę w stronę jednego z namiotów, z którego wystają tylko stopy), prześladowania (wskazuje kilku mężczyzn, przerzucających drewno). Wszyscy uciekamy przed tym samym - dodaje. Ale nie o wojny tu chodzi, choć to właśnie one wypędziły ich z rodzinnych domów, a o ratowanie przyszłości swojej i najbliższych. Każdy bardziej niż o przeszłości, stara się tu myśleć o wyczekanym i opłaconym z trudem i w strachu lepszym życiu w Europie.Ktoś puszcza muzykę z telefonu i podryguje wesoło. Ktoś śpiewa pod nosem, inny nawet głośniej. Niektórzy śpieszą rozegrać choć jedną jeszcze partyjkę w karty, a pozostali znoszą miski, do których każdy wkrótce dostanie obiad - kawałek ziemniaczanej papki i mięsa. Na tej zielonej polanie życie przez chwilę płynie jak na pikniku. Żarty, uśmiechy, zabawa. Zmęczeni podróżą uchodźcy starają się znaleźć choć trochę normalności. - Musimy czasem wypocząć, oderwać się, pożartować. Inaczej zwariujemy - Abdul mówi tak, jakby czuł, że musi się wytłumaczyć z chwilowego braku łez i umartwiania.

318 W obozowisku wśród wysokich traw mieszka 12-osobowa grupa uchodźców - wszyscy wyjechali z Afganistanu, a poznali się w Turcji. Za dnia ich namioty są otwarte na oścież, na drzewach suszą się uprane ubrania. Na rozłożonych na trawie kocach siedzi rodzina z na oko 4-letnim synkiem. Reszta grupy pochłonięta jest przygotowywaniem obiadu - jeden pilnuje garnka, z którego paruje żółta kartoflana papka...

319 ... reszta oporządza dopiero co zarżniętą owcę, dokładnie wykrawając każdy kawałeczek mięsa. Choć warunki, w jakich owca zmienia się w obiad, pozostawiają wiele do życzenia, właśnie wśród traw uchodźcy zmuszeni są organizować sobie także rzeźnię. W Serbii ciężko o mięso halal, choć biorąc pod uwagę okoliczności, może Allah wybaczyłby im jedzenie innego. A konserwy - jak mówią - z czasem przyprawiają o ból brzucha. Tymczasem choroby i boleści najmniej im są potrzebne w czasie długiej wędrówki.

320 Pod zadaszeniem przy starej ciglanej stoi minivan, a przed miniwanem - długa kolejka. Na wystawionym przed samochodem stole leżą konserwy, pasztety, puszki z rybami i paczuszki z podstawowymi środkami higieny: maszynki do golenia, pasty do zębów. Obok, w plastykowych skrzyniach bochenki chleba. Każdy z czekających bierze coś dla siebie, rodziny i grupy, ale nie nadużywa przywiezionych produktów. Dla wszystkich musi przecież starczyć, a chętnych jest kilkadziesiąt, może kilkaset. Za minivanem młody chłopak w gumowych rękawiczkach ogląda stopy imigranta z Pakistanu. W popękane i poranione w czasie drogi stopy wdało się zakażenie. Po zdezynfekowaniu i oczyszczeniu ran, chłopak na obie nogi zakłada opatrunki. W kolejce do oględzin ustawia się drugi. Wysoko podwijając rękawy, wyciąga pokryte wysypką i strupami ręce...

321 - Ma to na całym ciele - tłumaczy inny. - Tu zwykły opatrunek nie wystarczy - rzuca młody mężczyzna w rękawiczkach i decyduje się wezwać pogotowie. Zakładający opatrunki młody chłopak to syn prawosławnego duchownego, Tibora Vargi, który przyjeżdża do koczujących tu imigrantów od 4 lat. Od tak dawna bowiem uchodźcy z Azji napływają do Europy przez granicę węgierską. Rodzina księdza organizuje jedzenie, koce - wszystko, co mogłaby się przydać ludziom koczującym w starej fabryce. Wiele darów dostaje od innych chętnych do pomocy. - Ludzie wiedzą, że tu przyjeżdżamy. Sami do mnie dzwonią i pytają, jak mogą pomóc - tłumaczy Tibor, dzięki któremu w pomoc imigrantom udało się zaangażować wiele osób, choć Serbia nie opływa w bogactwa. Sama Subotica - niegdyś dobrze rozwinięte miasto z fabrykami i ogromnym targiem - dalej nie podniosła się po kryzysie, który zaczął i zakończył się rozpadem Jugosławii.

322 Tibor dostarcza żywność i sprawdza stan zdrowia przybyszów. Pomoc im traktuje po części jak misję, którą zesłał mu do wypełnienia Bóg. Wskazuje, że to Słowo Boże nakazuje przyjęcie poszukującego schronienia, nakarmienie głodnego, napojenie spragnionego. A Tibor wprowadza w życie nauki chrześcijańskie bez względu na różnice religijne. Zresztą chrześcijaństwo i islam o pomocy bliźniemu mówią to samo: "W podobny sposób wystawialiśmy na próbę jednych przy pomocy innych (...) A kiedy Ci, którzy wierzą w Nasze Znaki, przyjdą do Ciebie, powiedz: Pokój z wami!" - mówi Koran. I tu, na serbskiej prowincji, ten pokój zdaje się panować.

323 Abdul i jego grupa planują już dalszą podróż. Chcą się przedostać na Węgry. Martwią ich zasieki, które groźnie nastroszone strzegą wejścia do Unii, ale nimi przejmują się mniej niż mundurowymi. I te odciski palców. - Jak nas złapią na Węgrzech i tam wezmą odciski, to będziemy musieli tam zostać - dywagują. Niepewni, ale zdeterminowani, nie wyobrażają sobie, że plan może się nie udać: Jeśli nie Europa, to nie ma dla nas przyszłości - mówi Abdul, nie zadając sobie pytań, czy Europa widzi przyszłości z nimi. Plan jest jeden - przetrwać. Zapatrzeni w telefony i mapy, godzinami planują każdy krok i przerzucają się pomysłami. Mają nadzieję, że uda im się pokonać granice, te dosłowne i te mniej. Za cegielnią zostawią pakunki dla następnych imigrantów: koce, namioty, garnki. Wszystko to, co będzie kolejnym przybyszom potrzebne do przetrwania tu kilku dni. Tu nikt nie ma wątpliwości, że następni przybędą.