1.Wybory samorządowe – kiedy się odbędą?
21 października – jeśli mowa jest o pierwszej turze. Tam, gdzie nie zostanie jednak wybrany wójt, burmistrz lub prezydent miasta, to przeprowadzona będzie druga tura wyborów. Dokładnie dwa tygodnie później, czyli 4 listopada.
Do drugiej tury przechodzi dwóch kandydatów, którzy otrzymali najlepszy wynik.
2. Kto może głosować?
Pełnoletni obywatele polscy, którzy – co równie ważne – zamieszkują konkretną gminę, powiat czy województwo. I tak np. prezydenta Warszawy wybiorą Polacy, którzy mają co najmniej 18 lat i na stałe mieszkają w stolicy.
Wyjątkiem są osoby, którym odebrano prawa publiczne i/lub ubezwłasnowolniono na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu. A także osoby bez praw wyborczych, na mocy decyzji Trybunału Stanu.
3. Można głosować za granicą?
Nie, w przypadku wyborów samorządowych takiej możliwości nie ma. Głosować można jedynie w Polsce.
4. Jak zagłosować poza miejscem zameldowania?
Wszystko zależy od tego, czy wyborca ma zameldowanie na pobyt stały w danej gminie. Jeśli tak, to będzie wpisany do rejestru wyborców z urzędu. Jeśli z kolei stale "zamieszkuje w danej gminie bez zameldowania na pobyt stały, może zostać wpisany do tego rejestru". Jak?
Musi złożyć w urzędzie gminy pisemny wniosek. Powinien on zawierać nazwisko, imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia oraz numer ewidencyjny PESEL wnioskodawcy. Do wniosku dołączyć trzeba też kserokopię ważnego dokumentu stwierdzającego tożsamość wnioskodawcy i pisemną deklarację, w której wnioskodawca poda swoje obywatelstwo i adres stałego zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Stałe zamieszkanie oznacza, że stale przebywa się w określonej miejscowości pod konkretnym adresem z zamiarem przebywania w tym miejscu w przyszłości.
Nie ma przy tym znaczenia, kiedy wniosek został złożony. A to oznacza, że jeśli wniosek o wpisanie do rejestru wyborców zostanie np. złożony w ostatnim dniu roboczym przed wyborami wójt (burmistrz, prezydent miasta) może, ale nie musi wydać decyzję w sprawie w tym samym dniu.
5. Jak oddać ważny głos?
Przez postawienie na karcie wyborczej znaku "x". Przy czym – jak podaje styczniowa nowela – znak "x" to "co najmniej dwie przecinające się linie w obrębie kratki". "Dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych numerów list i nazw lub nazwisk, albo poczynienie innych znaków lub dopisków na karcie do głosowania, w tym w kratce lub poza nią, nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu" - zapisano też w ustawie.
6. Na ilu kandydatów można głosować?
W zależności od tego, gdzie mieszkamy, dostaniemy cztery karty do głosowania. Wszystkie będą białe, choć na każdej z nich nazwiska kandydatów będą oznaczone innym kolorem. I tak np. kiedy wybierać będziemy wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, to znajdą się one na różowym tle (wskazujemy tylko jedno nazwisko), rad gmin – szarym tle, powiatów – żółtym i sejmików wojewódzkich – niebieskim. W trzech ostatnich przypadkach też wskazujemy jedno nazwisko. A jeśli kandydat jest tylko jeden, to zaznaczamy znakiem "x" okienko "TAK" lub "NIE".
7. Obywatele UE, ale bez polskiego obywatelstwa też mogą oddać głos?
Tak, obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polski mają czynne prawo wyborcze w wyborach do rady gminy oraz w wyborach wójta, burmistrza lub prezydenta miasta – jeśli stale zamieszkują na obszarze danej gminy. (Aby móc zagłosować muszą jednak zostać wpisani do stałego rejestru wyborców).
Nie przysługuje im jednak prawo wyborcze w wyborach do rady powiatu i sejmiku województwa.
Stałe zamieszkanie oznacza, że stale przebywa się w określonej miejscowości pod konkretnym adresem z zamiarem przebywania w tym miejscu w przyszłości.
Decyzję o wpisaniu lub o odmowie wpisania do rejestru wyborców wydaje wójt, w terminie trzech dni od dnia wniesienia wniosku.
8. Kto oprócz członków komisji wyborczych zadba o prawidłowy przebieg wyborów?
Mężowie zaufania i obserwatorzy społeczni. To do ich zadań będzie należało zarówno obserwowanie czynności obwodowych komisji wyborczych przed otwarciem lokali
wyborczych, jak i czuwanie nad przebiegiem głosowania oraz liczeniem głosów i sporządzaniem protokołu. Dodatkowo mężowie zaufania będą mogli wnosić uwagi do protokołu i być obecni przy przewożeniu i przekazywaniu protokołu do właściwej komisji wyborczej wyższego stopnia.
Obserwatorzy społeczni i mężowie zaufania mogą też nagrywać z wykorzystaniem własnych urządzeń czynności obwodowej komisji wyborczej przed rozpoczęciem głosowania i od jego zakończenia do podpisania protokołów głosowania. Nagrania te – na wniosek męża zaufania lub obserwatora społecznego – mogą być zakwalifikowane jako dokumenty z wyborów, co oznacza, że trafią do archiwów państwowych i będą w nich przechowywane co najmniej 5 lat. Wcześniej, czytaj przed styczniową nowelizacją Kodeksu wyborczego, mogły być udostępniane tylko na potrzeby postępowania prokuratorskiego lub sądowego. (Publikowanie ich w innym celu narażało na grzywnę w wysokości od tysiąca do 10 tys. zł).
9. Udogodnienia dla niepełnosprawnych – jakie są?
To przede wszystkim głosowanie korespondencyjne. Pomyślane zostało dla wyborów z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Aby z niego skorzystać, należy albo wypełnić wniosek przez internet (z użyciem Profilu Zaufanego poprzez stronę Obywatel.gov.pl. i skanem orzeczenia o niepełnosprawności), albo zgłosić się do komisarza wyborczego najpóźniej do 8 października. Co ważne dokument obowiązuje potem na dwie tury głosowań.
"W przypadku przeprowadzania ponownego głosowania wyborca, który nie zgłosił zamiaru głosowania korespondencyjnego przed pierwszym głosowaniem, może go zgłosić po dniu pierwszego głosowania - najpóźniej do 25 października", stanowią też przepisy.
"Wyborca niepełnosprawny może też głosować osobiście w lokalu wyborczym w obwodzie właściwym dla miejsca zamieszkania lub wybranym przez siebie lokalu wyborczym (dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych). W tym celu powinien jednak złożyć w urzędzie gminy wniosek o dopisanie do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania w okręgu wyborczym właściwym ze względu na miejsce swojego stałego zamieszkania". Najpóźniej w 5. dniu przed dniem wyborów.
Wyborcy z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz ci, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 75 lat mają prawo do głosowania przez pełnomocnika. Konieczne jest wówczas złożenie wniosku w urzędzie gminy (miasta), w której jest wpisany do rejestru wyborców. Najpóźniej do 12 października. ("Wyborca, który przed pierwszym głosowaniem nie złożył wniosku o sporządzenie aktu pełnomocnictwa, może złożyć taki wniosek po dniu pierwszego głosowania - najpóźniej do 26 października").
10. Kiedy będą znane wyniki częściowe? A kiedy całościowe?
Najwcześniej, jak to możliwe. Kiedy o godz. 21 zamknięte zostaną lokale wyborcze, członkowie obwodowych komisji ds. ustalenia wyników głosowania natychmiast rozpoczną zliczanie głosów.
Całościowe wyniki poznamy po dwóch, po czterech dniach, jak mówił jeszcze na konferencji prasowej szef PKW Wojciech Hermeliński. Czas oczekiwania może być dłuższy przede wszystkim we względu na niektóre rozwiązania noweli Kodeksu wyborczego, w tym m.in. zmianę definicji znaku "x" na karcie wyborczej (patrz pytanie: Jak oddać ważny głos?)