Zmarł Josef Skvorecky, wybitny pisarz czeski

To właśnie dzięki działalności jego oficyny wydawniczej Czesi przed aksamitną rewolucją mogli poznać dzieła zakazanych w Czechach autorów, m.in. Vaclava Havla, Milana Kundery i Ludvika Vaculika.

Informację o śmierci pisarza podał kanadyjski dziennik "The Globe and Mail", a potwierdziła ją później żona zmarłego, Zdena Salivarova. Zgon nastąpił w szpitalu, jego przyczyną był rak.

Josef Skvorecky z wykształcenia był anglistą, na Uniwersytecie Karola w Pradze uzyskał także tytuł doktora filozofii. Jako pisarz debiutował w 1958 roku, publikując "Tchórzy", powieść bardzo krytyczną wobec zachowań Czechów pod koniec II wojny światowej. Książka wywołała polityczny skandal. Komunistyczne władze Czechosłowacji wycofały ją z księgarń, a autor stracił pracę zastępcy redaktora naczelnego w piśmie "Svietova literatura".

Na początku lat 60. Skvorecky - korzystając z liberalizacji życia kulturalnego w Czechosłowacji - postanowił zostać zawodowym pisarzem. W tym czasie napisał kilka powieści. Część z nich na swoje pierwsze czeskie wydanie - z powodu cenzury - musiała czekać kilkadziesiąt lat. Inne opublikował pod różnymi pseudonimami.

Najgłośniejsze dzieła Skvoreckiego to - oprócz "Tchórzy" - "Batalion czołgów", "Mirakl", "Fajny sezon" i "Przypadki inżyniera ludzkich dusz", które łączy postać głównego bohatera, posiadającego wiele cech samego autora. Znane są też jego eseje, reportaże, poezje, trylogia kryminalna o poruczniku Borówce.

Proza Skvoreckiego uważana jest za wybitnie humanistyczną, podkreśla się również jej humor i głębię. Podejmuje ona trudne tematy, takie jak zmagania z totalitaryzmem, prześladowania, doświadczenia emigracji.

Po stłumieniu Praskiej Wiosny przez wojska Układu Warszawskiego w 1968 r. i wstrzymaniu przez władze wydania jego powieści "Batalion czołgów", Skvorecky wraz z żoną zdecydował się opuścić Czechosłowację. Po krótkim pobycie w USA, osiadł w Kanadzie. Uniwersytet w Toronto zaoferował mu etat wykładowcy, w 1971 r., pisarz założył też emigracyjne wydawnictwo '68 Publishers.

W 1978 roku komunistyczne władze Czechosłowacji za wrogą działalność pozbawiły Skvoreckiego obywatelstwa.

Oficyna '68 Publishers wydawała zarówno teksty czeskie, jak i angielskie tłumaczenia współczesnej literatury czeskiej. Jej nakładem ukazały się zakazane w Czechosłowacji dzieła Skvoreckiego, po raz pierwszy po czesku wydana została "Nieznośna lekkość bytu" Kundery, pojawiały się powieści Bohumila Hrabala, poezje czeskiego laureata literackiej nagrody Nobla Jaroslava Seiferta, piosenki barda czechosłowackiej opozycji Karla Kryla.

Jedną z głównych zasad '68 Publishers było publikowanie jedynie niewydanych książek czeskich i słowackich autorów pisarskiego podziemia. Przez cały okres swego istnienia (w latach 1971-1993) oficyna wydała 227 książek.

Skvorecky był laureatem wielu nagród literackich i odznaczeń państwowych. W 1990 roku prezydent Vaclav Havel odznaczył go Orderem Białego Lwa, najwyższym czechosłowackim (a później i czeskim) odznaczeniem państwowym. W 1982 roku był także nominowany do literackiej nagrody Nobla.