Polacy nie wyobrażają sobie bez niego życia. Teraz święto znalazło się na specjalnej liście

Czym jest Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego?

Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego to rejestr tradycji, obrzędów i praktyk kulturalnych, które są istotnym elementem polskiej tożsamości. Polska, jako sygnatariusz Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, zobowiązana jest do inwentaryzowania oraz promowania zwyczajów o szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej.

Wigilia Bożego Narodzenia na liście dziedzictwa kulturowego

Wigilia Bożego Narodzenia to jedno z najważniejszych świąt obchodzonych w Polsce. Nazwa "Wigilia" pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego "czuwanie", co odnosi się do oczekiwania na narodziny Jezusa. Tradycja ta, choć zakorzeniona w chrześcijaństwie, ma również głęboki wymiar kulturowy i społeczny, łącząc pokolenia przy wspólnym stole.

Najważniejsze tradycje wigilijne w Polsce

1. Wieczerza wigilijna

Wieczerza wigilijna rozpoczyna się wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdy na niebie. Symbolizuje ona gwiazdę betlejemską, która prowadziła Trzech Króli do miejsca narodzin Jezusa.

2. Dwanaście potraw

Na stole wigilijnym tradycyjnie pojawia się 12 postnych potraw, co nawiązuje do liczby apostołów oraz miesięcy w roku. W zależności od regionu wśród dań mogą znaleźć się:

• Barszcz czerwony z uszkami lub zupa grzybowa,
• Kapusta z grochem lub grzybami,
• Pierogi z kapustą i grzybami,
• Ryby, zwłaszcza karp,
• Kluski z makiem,
• Kutia.

3. Dzielenie się opłatkiem

Jednym z najpiękniejszych i najbardziej wzruszających momentów Wigilii jest łamanie się opłatkiem. Jest to gest symbolizujący jedność, przebaczenie i wzajemne życzenia pomyślności.

4. Dodatkowe nakrycie przy stole

Tradycja pozostawiania pustego miejsca przy stole wynika z polskiej gościnności i symbolizuje gotowość przyjęcia niespodziewanego gościa.

5. Kolędy i prezenty

Po wieczerzy wigilijnej rodziny wspólnie śpiewają kolędy. W zależności od regionu prezenty przynosi Święty Mikołaj, Aniołek lub Gwiazdor.

6. Pasterka

W wielu domach Wigilia kończy się udziałem w Pasterce – uroczystej mszy odprawianej o północy, upamiętniającej narodziny Jezusa.

Tradycje regionalne związane z Wigilią

Polska jest krajem o bogatej tradycji, co znajduje odzwierciedlenie w różnych zwyczajach wigilijnych. W Kaszubach do domów przychodzą "gwiôzdki", czyli przebierańcy w maskach, śpiewając kolędy. W Borach Tucholskich kolędują "gwiazdory", a w okolicach Kalisza tradycję kontynuują "Wilijarze", przedstawiając żartobliwe scenki.

Wigilia w innych wyznaniach

Obchody Wigilii różnią się w zależności od wyznania:

W rodzinach prawosławnych i greckokatolickich Wigilia obchodzona jest 24 grudnia lub 6 stycznia, a tradycyjne dania są podobne do tych w Kościele katolickim.

W tradycji ewangelickiej Wigilia ma charakter duchowy, z czytaniem Pisma Świętego i śpiewaniem kolęd.

Znaczenie wpisu na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Decyzja o wpisaniu tradycji Wigilii Bożego Narodzenia na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego podkreśla jej istotną rolę w polskiej kulturze. Jest to ważny krok w dokumentowaniu i ochronie tradycji przekazywanych z pokolenia na pokolenie.

Za prowadzenie listy odpowiada Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Każdy może zgłosić do niej zjawisko, które uważa za istotne dla polskiej kultury, zapewniając jego ochronę i popularyzację.