Rewolucyjne stanowisko

„Specyficzna jest sytuacja osób zajmujących stanowisko ministra (ale też sekretarza stanu, czy podsekretarza) jako podmiotów odpowiedzialnych za naruszanie dyscypliny finansów. Decyzje ministra są podejmowane jednoosobowo, ale z reguły wynikają z akceptacji działań wyspecjalizowanych komórek organizacyjnych. Dlatego przypisanie winy w wielu wypadkach nie będzie możliwe” – tak napisał podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów w odpowiedzi na interpelację skierowaną przez posła Jerzego Polaczka (PiS).

Reklama
Taka interpretacja jest korzystna dla ministrów, prezydentów miast, a także innych samorządowców, którzy codziennie muszą podejmować decyzje w kwestii rozdysponowania państwowych pieniędzy. Rozmywa się odpowiedzialność za nieprawidłowości. Takie stanowisko krytykują eksperci.
– Ze sprawowaniem urzędu wiąże się ryzyko. A podpisy urzędników i ich pieczęci pod projektem decyzji nie zwalniają ministra, wojewody, czy prezydenta miasta z odpowiedzialności za niewłaściwe wydawanie środków publicznych. Może się zdarzyć, że dokument został przygotowany na polecenie szefa i pod jego naciskiem – wskazuje dr Aleksander Proksa, były prezes Rządowego Centrum Legislacji i były sekretarz Rady Ministrów. – Zetknąłem się z taką sytuacją. Podpisałem się pod dokumentem, ale dołączyłem notatkę służbową, że w określonym zakresie mam wątpliwości, czy tak można postępować – dodaje.
Szefowie urzędów mogą uniknąć odpowiedzialności, jeśli wykażą, że przy podejmowaniu decyzji zachowali ostrożność.
– Z przepisów o dyscyplinie finansów publicznych wynika, że odpowiedzialność za jej naruszenie zwykle ponosi kierownik jednostki – potwierdza dr Jacek Krawczyk, wiceprezes Rządowego Centrum Legislacji i rzecznik dyscyplinarny.
Tłumaczy, że jeśli obwiniany wykaże, iż dołożył należytej staranności, może liczyć na okoliczność łagodzącą albo wyłączającą odpowiedzialność.
– Trudno jest przypisywać winę szefowi, że naruszył dyscyplinę finansów publicznych, jeśli podpisywał 50 decyzji jednocześnie, a wśród nich była ta jedna, która była nieprawidłowa – mówi dr Aleksander Proksa.

Złożoność spraw

Obecnie toczy się postępowanie np. dotyczące przyznania spółce LOT pomocy publicznej w kwocie 400 mln zł. Doniesienie w tym przypadku złożyła Najwyższa Izba Kontroli, według której doszło do złamania ustawy o dyscyplinie finansów.
– Rocznie składamy kilkadziesiąt doniesień. Większość kończy się jednak umorzeniem. To sztuka dla sztuki – mówi nam jeden z wysokich rangą urzędników NIK.

– Trudno oczekiwać, że władza wykonawcza będzie skutecznie sama się kontrolować. A tego się oczekuje od całej struktury dyscypliny finansów publicznych. Należy się zastanowić, czy np. komisja rozpatrująca takie naruszenia nie powinna podlegać bezpośrednio Sejmowi lub działać przy NIK – mówi konstytucjonalista profesor Marek Chmaj.

Według resortu finansów rzecznicy dyscypliny finansów publicznych prowadzą 626 spraw. Na ostatnim poziomie odwołań – przed Główną Komisją Orzekającą w sprawach o naruszenie dyscypliny (przy szefie KPRM) toczy się 21 postępowań. W sumie – na wszystkich etapach jest ich 1060.