Subskrybuj nas na Youtube
Nieudane reformy i chaos legislacyjny
W ciągu ostatnich dziesięciu lat polski system sądownictwa był narażony na liczne zmiany, które nie rozwiązały kluczowych problemów. Według Najwyższej Izby Kontroli, działania Ministerstwa Sprawiedliwości charakteryzowały się brakiem spójnej strategii i pośpiechem. Wprowadzane przepisy prawne były niedopracowane, a ich efektem był wzrost niepewności co do organizacji i funkcjonowania sądów.
Wydłużający się czas postępowań
Jednym z najbardziej dotkliwych skutków reform jest wydłużenie czasu rozpatrywania spraw sądowych. W niektórych kategoriach spraw, takich jak sprawy cywilne i gospodarcze, czas oczekiwania wzrósł nawet o 79 proc.. W największych aglomeracjach na wyrok można czekać latami, co utrudnia obywatelom i przedsiębiorcom dochodzenie swoich praw.
Spadające zaufanie do sądów
Brak skutecznych reform oraz chaos organizacyjny sprawiły, że zaufanie Polaków do sądów dramatycznie spadło. W badaniu CBOS z lutego 2024 roku, aż 45 proc. obywateli wyraziło brak zaufania do wymiaru sprawiedliwości. To negatywne zjawisko dodatkowo pogłębia kryzys zaufania do instytucji państwowych.
Braki kadrowe i nierówności w obciążeniu sędziów
Jednym z kluczowych problemów, na który zwróciła uwagę NIK, jest brak odpowiednich zasobów kadrowych w sądach. W skrajnych przypadkach rejestrowano nawet pięciokrotną różnicę w liczbie spraw przypadających na sędziego w różnych sądach. Dodatkowo, proces obsadzania wolnych stanowisk sędziowskich trwał niekiedy ponad trzy lata.
Pomimo licznych deklaracji, alternatywne metody rozwiązywania sporów, takie jak mediacje, nie zyskały na popularności. W 2022 roku mediacje zastosowano w zaledwie 35 tysiącach spraw, co stanowi niewielki odsetek wobec 2,1 miliona spraw, w których mogły być wykorzystane.
Wydatki rosną, efekty nie
Mimo podwojenia budżetu na funkcjonowanie sądów – z 6,2 miliarda złotych w 2013 roku do 12,4 miliarda w 2023 – nie widać znaczącej poprawy w ich funkcjonowaniu. Reformy, takie jak "reforma Gowina" czy próby wprowadzenia dwuszczeblowej struktury sądów, zakończyły się fiaskiem - informuje NIK.
NIK wskazuje, że brak spójnej wizji reform sądownictwa i nieskuteczne działania Ministerstwa Sprawiedliwości doprowadziły do pogorszenia sprawności sądów w Polsce. Bez gruntownych, systemowych zmian, kryzys w wymiarze sprawiedliwości będzie się pogłębiał, co może mieć długofalowe konsekwencje dla ochrony praw obywateli.