Propozycja - poza wprowadzeniem wzorów symboli państwowych zgodnych ze współczesnymi technikami drukarskimi i graficznymi - przewiduje, że druga zwrotka hymnu Mazurka Dąbrowskiego będzie zaczynała się od słów "Jak Czarniecki do Poznania", a nie jak dotychczas "Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę". PAP nieoficjalnie dowiedziała się w resorcie kultury, że zmiana ta jest powrotem do źródłowej postaci Mazurka Dąbrowskiego, którego słowa napisał Józef Wybicki.
Projekt do konsultacji publicznych
Obecnie projekt ustawy o symbolach państwowych Rzeczypospolitej Polskiej skierowany jest przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu do konsultacji publicznych. Resort tłumaczy, że ustawa ma przede wszystkim dostosować symbole państwowe do wymogów nowych technologii cyfrowych oraz wprowadzić korekty od dawna postulowane przez heraldyków i muzykologów - w przypadku hymnu narodowego. Ustawa ma zastąpić dotychczasową regulację z 1980 r.
"Nadrzędnym celem projektowanej ustawy jest uprządkowanie stanu prawnego dotyczącego wykorzystywania przez instytucje państwowe, osoby prawne i fizyczne symboli państwowych Rzeczypospolitej Polskiej, jak również wprowadzenie wzorów symboli państwowych, zgodnych ze współczesnymi technikami drukarskimi i graficznymi" - czytamy w uzasadnieniu projektu, w którym przypomniano też, że kwestia uporządkowania symboliki państwowej RP podnoszona jest od wielu lat.
Ustawa o godle, barwach i hymnie
"Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1509) posiada załączniki graficzne, które nie przystają do dzisiejszych możliwości technicznych – brak jest określonych w obecnych zestandaryzowanych systemach graficznych barw narodowych, zdefiniowanej ustawowo wersji cyfrowej godła oraz wizerunku orła Rzeczypospolitej Polskiej. W praktyce oznacza to, że ochrona symboli państwowych nie jest możliwa: większość używanych flag i godeł nie odpowiada wymogom obecnej ustawy" - podkreślono w ocenie skutków regulacji (OSR) projektu.
Projektodawca przypomniał, że symbole państwowe jako znaki w powszechnym użyciu w całej administracji państwowej i samorządowej, a także w sądownictwie, korporacjach prawniczych, wojsku oraz innych służbach są najważniejszymi elementami identyfikacji instytucji państwa. "Zmiany dokonywane w tej sferze oddziałują w praktyce na wszystkich obywateli, dlatego też realizowane są dość rzadko" - zwrócono uwagę w OSR, przypominając też, że ostatnia zmiana w sferze symboli państwowych związana była ze zmianą ustroju w 1989 r. i przywróceniem godłu państwowemu korony.
Proponowana ustawa ma wprowadzić wzorzec barw w obowiązujących standardach graficznych, uporządkować nazewnictwo symboli (m.in. przez wprowadzenie pojęcia herbu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej i Chorągwi Rzeczypospolitej), zwiększyć ochronę symboli państwowych (to np. przepisy dotyczące godnego postępowania z flagami zniszczonymi, a także przepisy dotyczące wykorzystywania flag do umieszczania na nich napisów), a także wprowadzić kokardę narodową.
Zmiany w hymnie
Zmiany mają dotyczyć także Mazurka Dąbrowskiego, którego słowa w 1797 r. napisał Józef Wybicki. Jeden z załączników do projektowanej ustawy zawiera - jak czytamy w uzasadnieniu projektu ustawy - "tekst literacki hymnu Rzeczypospolitej Polskiej ze zmianą zaproponowaną przez panel ekspertów dotyczącą zamiany kolejności drugiej i trzeciej zwrotki". W propozycji druga zwrotka hymnu zaczyna się od słów "Jak Czarniecki do Poznania".
"Publiczne wykonywanie hymnu Rzeczypospolitej Polskiej powinno być zgodne z tekstem literackim" - zapisano w projekcie ustawy.
Przywrócić logikę
- W największym skrócie zmiana ta jest przywróceniem logiki utworu napisanego przez Józefa Wybickiego i przywróceniem tego, co miał na myśli - uważa Przemysław Rey, kurator Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie i autor propozycji modyfikacji tekstu hymnu RP., który był jednym z ekspertów MKDNiS zajmujących się projektem ustawy o symbolach państwowych i zaproponował zamianę zwrotek w tekście hymnu Polski.
- W tej sprawie należy odwołać się do historii utworu. Józef Wybicki, gdy w 1797 roku pisał "Pieśń Legionów Polskich we Włoszech" miał za zadanie pokazać żołnierzom w jaki sposób walcząc we Włoszech będą mogli wywalczyć wolność dla Polski. Plan dowódcy Legionów Jana Henryka Dąbrowskiego zakładał przetransportowanie oddziałów przez Adriatyk na Bałkany, skąd dalej szlak wiódł do Galicji będącej w południowo-wschodnim krańcu Rzeczypospolitej. Stamtąd Legiony miały kierować się na północny-zachód, przechodząc po drodze Wisłę i Wartę. Dotarcie do Wielkopolski oznaczało wyzwolenie całej Polski. Taką kolejność marszruty zawarł Wybicki w swej pieśni - przypomniał kurator Muzeum Hymnu Narodowego, podkreślając też, że w oryginalnym zapisie Wybicki słowa dotyczące Wisły i Warty umieścił w zwrotce trzeciej.
Mazurka Dąbrowskiego, czyli "Pieśń Legionów Polskich we Włoszech", poeta Józef Wybicki napisał między 16 a 19 lipca 1797 r. podczas pobytu polskich legionistów w Reggio Emilia (w ówczesnej Republice Cisalpińskiej). Początkowo Mazurek Dąbrowskiego składał się z sześciu zwrotek, z których pierwsza zaczynała się od słów "Jeszcze Polska nie umarła", druga od "Jak Czarniecki do Poznania", trzecia od "Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę". Najczęściej podaje się, że po raz pierwszy publicznie Mazurka Dąbrowskiego odśpiewano 20 lipca 1797 r.
Z kolei zmiana oryginalnego zapisu "Pieśni Legionów Polskich we Włoszech" nastąpiła w XIX w. i wynikała z tego, że Mazurek Dąbrowskiego był w okresie zaborów zakazany. - Nie można było tekstu tej pieśni drukować i ludzie śpiewali Mazurka Dąbrowskiego tak jak pamiętali, tak jak potrafili i samoistnie doszło do zamiany zwrotek tak, że trzecią zaczęto śpiewać od słów "Jak Czarniecki do Poznania", a drugą od słów "Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę" - mówił Rey. Dodał też, że w projekcie ustawy wskazano właściwe metrum Mazurka Dąbrowskiego, czyli tempo utworu, by nie było wykonywane zbyt wolno lub zbyt szybko.
Temat modernizacji polskich symboli państwowych - jak podsumował kurator Muzeum Hymnu Narodowego - istnieje od bardzo dawna, stąd potrzebne były zmiany - głównie dotyczące flagi i godła. - Wizerunek orła jest niezgodny z dzisiejszymi zasadami tworzenia logotypów i podobny problem jest z barwami, które są zapisane w systemie nie dającym możliwości odtworzenia jednolitego koloru na dowolnym materiale - powiedział ekspert.
"Dostosować symbole do nowych technologii"
MKDNiS, które skierowało projekt ustawy i symbolach państwowych RP do konsultacji publicznych, podało, że ustawa ma zastąpić dotychczasową regulację z 1980 r. oraz dostosować symbole państwowe do wymogów nowych technologii cyfrowych i wprowadzić korekty od dawna postulowane przez heraldyków i muzykologów - w przypadku hymnu narodowego. "Nadrzędnym celem projektowanej ustawy jest dostosowanie symboli narodowych do nowych technik cyfrowych (proponowana ustawa wprowadzi cyfrowe załączniki graficzne i muzyczne do projektu), uporządkowanie stanu prawnego dotyczącego wykorzystania symboli przez instytucje państwowe, osoby prawne i fizyczne, zwiększenie ich ochrony oraz odświeżenie wyglądu" - poinformowało we wtorkowym komunikacie ministerstwo.
"Ustawa m.in. porządkuje nazewnictwo heraldyczne, układ zwrotek hymnu zgodnie z chronologią wydarzeń, rozróżnia flagę państwową od flagi narodowej i wprowadza kokardę narodową. Zwiększa także dostępność symboli dla obywateli" - podał resort kultury.
Propozycja nowej regulacji - jak podsumowano - ma znaczenie powszechne i równie szerokie oddziaływanie. "Podstawowe zmiany wymuszone przez ustawę to: 1) Wymiana używanych flag; używanych herbów; tablic z herbem; 2) Wprowadzenie nowych wzorów dokumentów, uwzględniających nowy wzór herbu (np. świadectw; paszportów); 3) Stopniowa wymiana umundurowania służb używających herbu bądź barw państwowych; 4) Wymiana pieczęci na nowy wzór herbu" - głosi OSR. Koszty regulacji - jak oszacowano w punkcie OSR pt. "wpływ na sektor finansów publicznych" - wyniosą 147,8 mln zł w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian.
Ostatecznie - jak zakładają twórcy projektu - "rezultatem będzie ujednolicenie w perspektywie lat 2021-2023 r. i kolejnych stosowanego w państwie przez administrację publiczną - w swojej identyfikacji wizualnej, wizerunku polskich symboli państwowych".