Nadzwyczajne sytuacje w prawie spadkowym. Czym jest testament wzajemny?

Testament wzajemny jest tworzony przez dwie osoby, które nie muszą mieć ze sobą żadnych więzi rodzinnych ani pokrewieństwa. Nie muszą być więc ze sobą spokrewnione ani spowinowacone. W przypadku tej formy testamentu obie strony sporządzają odrębne dokumenty testamentowe, w których każda z nich wyznacza drugą osobę jako wyłącznego spadkobiercę. Warto jednak pamiętać, że testament wzajemny jest indywidualnym oświadczeniem, które może być w każdej chwili odwołane bądź zmienione.

Czym jest testament wzajemny małżonków?

Testament wzajemny małżonków to dokument tworzony w formie osobnych oświadczeń, w których obie strony wyznaczają siebie nawzajem jako swoich spadkobierców w przypadku własnej śmierci. Podstawową zasadą ważnego testamentu wzajemnego jest jego własnoręczne spisanie przez małżonków. Unieważnienie takiego testamentu jest możliwe tylko w sytuacjach określonych w Kodeksie cywilnym.

Jak odwołać testament wzajemny małżonków?

Jeżeli obie strony wyraziły zgodę i sporządziły testament wzajemny, to może on zostać anulowany przez jednego z małżonków, pod warunkiem że oboje wciąż żyją. Proces ten wymaga sporządzenia dokumentu odwołującego, który musi być poświadczony notarialnie. Anulowanie testamentu wzajemnego zostanie uznane za oficjalne dopiero po poinformowaniu drugiej strony zgodnie z procedurą notarialną. Jednakże, jeśli jeden z małżonków umrze, drugi małżonek może odwołać swoje wcześniejsze rozrządzenie tylko wtedy, gdy zrzeknie się swojego prawa do spadku, który wynikałby z testamentu wzajemnego.

Testament wzajemny – jak sporządzić?

Pod względem prawnym tego rodzaju dokumenty nie są ze sobą powiązane i stanowią odrębne testamenty. Z tego względu testament wzajemny jest w Polsce legalny. Warto jest jednak zaznaczyć, że testament wzajemnynie jest tożsamy z testamentem wspólnym czy testamentem małżeńskim.

Ponieważ polski kodeks cywilny nie zawiera szczegółowych przepisów dotyczących testamentu wzajemnego, to nie określa on również konkretnej formy jego sporządzenia. Można go zatem stworzyć indywidualnie lub z pomocą notariusza. Dodatkowo istotne jest, aby w przypadku testamentu wzajemnego małżonków zawrzeć podstawienie, czyli określić, co ma się stać z majątkiem po śmierci. Oznacza to, że powinno się precyzyjnie określić, co ma się stać z majątkiem w przypadku, gdy wskazany jako wyłączny spadkobierca, czyli małżonek, nie będzie w stanie lub nie będzie chciał dziedziczyć. Podstawienie wyznacza, kto w takiej sytuacji zostaje spadkobiercą.

Sporządzenie testamentu wzajemnego samodzielnie jest możliwe, jednak trzeba pamiętać o pewnych formalnościach. W takim przypadku dokument musi być w całości napisany odręcznie, zawierać datę i podpis autora. Niespełnienie tych wymogów może skutkować unieważnieniem testamentu.

Kiedy warto zdecydować się na testament wzajemny?

Okazuje się, że testament wzajemny może być dobrym i korzystnym rozwiązaniem w niektórych sytuacjach. Jest szczególnie przydatny dla małżeństw bezdzietnych, ponieważ umożliwia wzajemne wykluczenie ewentualnych udziałów rodziców lub rodzeństwa zmarłego małżonka w dziedziczeniu, co może być istotne dla zachowania spójności majątkowej. Innym przypadkiem jest małżeństwo mające małoletnie dzieci. Ze względu na ograniczoną zdolność do czynności prawnych nieletnich, stworzenie testamentu wzajemnego może uprościć kwestie formalne, takie jak sprzedaż nieruchomości lub pojazdu. Warto również podkreślić, że testament wzajemny może być sporządzony przez osoby, które nie są ze sobą spokrewnione ani nie są małżeństwem, co czyni go dostępnym dla szerokiego kręgu osób.

Zalety testamentu wzajemnego

Testament wzajemny małżonków bezdzietnych ma to do siebie, że utrzymuje cały majątek w obrębie małżeństwa. W przypadku śmierci jednego z małżonków cały spadek przypada drugiemu małżonkowi. Ważne jest to, że rodzeństwo i dzieci rodzeństwa nie mają prawa do zachowku, a sytuacje, w których rodzice żyją dłużej niż ich dzieci, są rzadkością. W przypadku dziedziczenia ustawowego, które zachodzi w przypadku braku testamentu, dziedziczy nie tylko jeden z małżonków, ale także rodzice testatora. Jeśli rodzice nie żyją w chwili jego śmierci, to w ich miejsce wchodzą bracia i siostry. W praktyce oznacza to, że brak sporządzenia testamentu może doprowadzić do sytuacji, w której wspólne mieszkanie małżonków stanie się nagle przedmiotem współwłasności kilku krewnych.

Testament wzajemny małżonków a zachowek dla dzieci

Jeżeli małżonkowie posiadają potomstwo, testament wzajemny może wpłynąć na określenie momentu, w którym dzieci otrzymają swoją część spadku. W sytuacji, gdy jeden z małżonków umiera, drugi staje się głównym spadkobiercą, a dzieci dziedziczą dopiero po zgonie drugiego małżonka. Zgodnie z obowiązującym prawem w Polsce, dzieci zachowują prawo do zachowku, czyli części spadku, którą otrzymują niezależnie od postanowień testamentu. Testament wzajemny nie ma mocy pozbawienia dzieci prawa do zachowku.