K.Lubnauer: podpis min. edukacji B. Nowackiej zakończył erę prac domowych w szkołach. Od kiedy? [rozporządzenie]

Likwidacja obowiązkowych prac domowych nastąpi od 15-16 kwietnia - zapowiedziała w czwartek wiceminister edukacji Katarzyna Lubnauer. Dodała, że rozporządzenie w tej sprawie może zostać podpisane przez minister edukacji Barbarę Nowacką w piątek lub w poniedziałek.

Obowiązkowe prace domowe przechodzą do historii

"Rozporządzenie będzie podpisane przez min. edukacji Barbarę Nowacką dziś albo w poniedziałek. Potem jest vacatio legis" - powiedziała wiceminister edukacji Katarzyna Lubnauer (KO). Wypowiedź padła w czwartek 21 marca 2024 r.

Na pytanie, czy to oznacza, że rozporządzenie nie wejdzie w życie od 1 kwietnia, Lubnauer odpowiedziała: "Mówiliśmy, że w kwietniu". Podkreśliła, że każde prawo powinno mieć vacatio legis, czyli okres między publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie. W przypadku tego rozporządzenia będzie to 21 dni - zapowiedziała wiceminister. Datę wejścia przepisów w życie oszacowała w rozmowie na "15-16 kwietnia".

W piątek podczas konferencji ministra edukacji podsumowała działania resortu podczas 100 dni rządu.

Wskazała, że najważniejsze zobowiązanie, czyli podwyżki dla nauczycieli, zostało zrealizowane. "To jest wielka zmiana jakościowa, którą odczuwają nauczycielki i nauczyciele. Te pieniądze im się po prostu należały za lata ciężkiej pracy, wysiłku, działania na rzecz młodych osób, działania na rzecz takiej spójności i siły szkoły i polskiej edukacji" - podkreśliła.

Nowacka dodała, że te podwyżki w ponad 85. proc. trafiły na konta nauczycieli - łącznie z obiecanym wyrównaniem od stycznia.

"Kolejną naszą ważną, zrealizowaną obietnicą było odpartyjnienie kuratoriów tak, żeby szkoły były realnie autonomiczne, żeby dyrektorzy szkoły nie byli zastraszani przez partyjnych kuratorów" - powiedziała. Dodała, że było to jedne z pierwszych działań, które podjęła.

Przekazała, że ostatni konkurs na kuratora został rozstrzygnięty 19 marca. "Wszyscy mają jedno zadanie - odbudować siłę instytucji kuratoriów na zasadzie współpracy z nauczycielkami i nauczycielami" - oceniła.

Nowacka zwróciła również uwagę na odchudzenie podstawy programowej. Przekazała, że od 1 września ta odchudzona podstawa wejdzie w życie.

"Jeszcze w najbliższych dniach podpisane zostanie rozporządzenie dotyczące odejścia od obowiązkowych prac domowych i prawdopodobnie 16 kwietnia już wejdzie w życie" - zaznaczyła dodając, że jest to zmiana, na którą czekali zarówno rodzice jak i uczniowie.

Przypomniała, że także od 1 września uczniowie klas pierwszych nie będą mieli przedmiotu Historia i Teraźniejszość. "Gniota pana Roszkowskiego, po raz kolejny powtórzę, nikomu nie będziemy rekomendować" - dodała.

Zamiast oceny pracy domowej rozmowa, religia poza świadectwem i średnią

Dotyczący prac domowych projekt nowelizacji rozporządzenia ministra edukacji w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych trafił pod koniec stycznia do konsultacji publicznych.

Zgodnie z projektem w klasach I–III szkoły podstawowej nauczyciel nie będzie zadawać pisemnych i praktycznych prac domowych. W klasach IV-VIII będzie mógł zadać taką pracę, ale nie będzie ona obowiązkowa i nie będzie za nią wystawiana ocena. Po sprawdzeniu takiej pracy nauczyciel ma przekazać uczniowi informację, co ten zrobił dobrze, a co wymaga poprawy i jak powinien się dalej uczyć.

Projekt przewiduje również, że oceny roczne lub końcowe z religii i etyki nie będą wliczane do średniej. Ta zmiana miałaby wejść w życie z nowym rokiem szkolnym 2024/2025.

Min. edukacji Barbara Nowacka nie uwzględniła opinia ZNP

ZNP uważa, że zakaz zadawania prac domowych ingeruje w autonomię nauczyciela. Odebranie nauczycielowi prawa do wyboru stosowanych przez niego metod dydaktycznych stanowi ingerencję w autonomię nauczyciela. Podważa jego kompetencje i ogranicza możliwość realizacji celów dydaktycznych w sposób uznany za najwłaściwszy wobec potrzeb i możliwości uczniów.

Wg ZNP, w miejsce takiej ingerencji w metodykę nauczania lepsze byłoby wydanie rekomendacji, wytycznych służących efektywnemu wykorzystaniu samodzielnej pracy ucznia i określeniu jej miejsca w procesie dydaktycznym.

Zamiast likwidować prace domowe, należy je ograniczyć oraz czynić z nich lepsze narzędzie nauki.

Zdaniem ZNP, jeśli nauczyciel może zadać uczniowi pracę domową, to należy również umożliwić uczniowi uzyskanie oceny z odrobionej pracy.

OPINIA ZNP

Pani Katarzyna Lubnauer

Sekretarz Stanuw Ministerstwie Edukacji Narodowej

Związek Nauczycielstwa Polskiego odpowiadając na pismo z dnia 25.01.24 r. dotyczące zaopiniowania projektu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej zmieniającego rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych zgłasza następujące uwagi wobec proponowanych zmian w zakresie prac domowych oraz ocen z religii i etyki.

Projekt rozporządzenia zmieniający rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych budzi zastrzeżenia ZNP i środowiska oświatowego ze względu na brak delegacji ustawowej do wprowadzania takich zmian w rozporządzeniu. Zgodnie z art. 44 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Minister Edukacji Narodowej został upoważniony do określenia w rozporządzeniu: „szczegółowych warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w szkołach publicznych”, a nie do wprowadzania zakazów lub zezwoleń dla nauczycieli na stosowanie określonej metody pracy z uczniami, tak więc projektowanymi zmianami w rozporządzeniu Minister wykroczył poza delegację ustawową.

Tak sformułowane zmiany w projekcie rozporządzenia stanowią ingerencję w autonomię nauczyciela w zakresie stosowanych form i metod, zgodnie bowiem z art. 12 ust. 2 ustawy Karta Nauczyciela:

Nauczyciel w realizacji programu nauczania ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne, oraz do wyboru spośród zatwierdzonych do użytku szkolnego podręczników i innych pomocy naukowych.

Odebranie nauczycielowi prawa do wyboru stosowanych przez niego metod dydaktycznych stanowi ingerencję w autonomię nauczyciela. Podważa jego kompetencje i ogranicza możliwość realizacji celów dydaktycznych w sposób uznany za najwłaściwszy wobec zdiagnozowanych potrzeb i możliwości uczniów.

Związek Nauczycielstwa Polskiego przez ostatnie lata domagał się przywrócenia autonomii szkole i nauczycielom, nie zgadzaliśmy się na ręczne sterowanie przez władze centralne pracą nauczyciela i szkoły. Uważamy, że wprowadzanie gwałtownych i radykalnych zmian poprzez administracyjną decyzję może antagonizować społeczność szkolną.

Rozporządzenie przewiduje m.in. wprowadzenie rozwiązań polegających na:

• niezadawaniu przez nauczycieli uczących w klasach I-III szkoły podstawowej dla dzieci i młodzieży pisemnych i praktycznych prac domowych do wykonania przez ucznia w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych;
• braku obowiązku wykonania przez uczniów klas IV-VIII szkoły podstawowej dla dzieci i młodzieży pisemnych i praktycznych prac domowych zadawanych przez nauczyciela do wykonania w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych oraz nieocenianiu wykonania albo niewykonania tej pracy domowej przez ucznia.

Zgodnie z Prawem oświatowym, szkoła ma prawo nakładać obowiązki na ucznia poprzez określenie ich w swoim statucie. Całkowity zakaz prac domowych , nawet jeśli dotyczyłby jedynie klas I-III szkoły podstawowej – oraz odstąpienie od ich oceniania mogą być zatem postrzegane jako niezgodne z deklaracjami o potrzebie wzmocnienia pozycji nauczycieli oraz autonomii szkół. Z uwagi zaś na uregulowanie tych kwestii w ustawie, projektowane rozporządzenie może zostać ponadto uznane za wkraczające w materię ustawową, co nie powinno mieć miejsca z uwagi na hierarchię źródeł prawa w Polsce.

Naszym zdaniem w miejsce administracyjnej ingerencji w metodykę nauczania zasadne byłoby wydanie rekomendacji, wytycznych służących efektywnemu wykorzystaniu samodzielnej pracy ucznia i określeniu jej miejsca w procesie dydaktycznym. Ponadto na podstawie ustawy Prawo oświatowe, Ministerstwo Edukacji Narodowej zobowiązane jest corocznie do określenia „Podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa w danym rok szkolnym”. Wydaje się, że dobrostan uczniów i odciążenie ich mogłyby być jednym z priorytetów polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2024/2025.

W oparciu o liczne opinie środowisk edukacyjnych, które zostały nadesłane do związku, wskazujemy że wprowadzanie tak radykalnych zmian winno dokonywać się z udziałem ekspertów z dziedziny dydaktyki, ponadto winno być poprzedzone szerokimi konsultacjami oraz akcją informacyjną skierowaną do uczniów, rodziców i nauczycieli, na co wskazują również doświadczenia szkół, które już wcześniej ograniczały zadawane prace domowe. Natomiast w tym wypadku termin konsultacji ograniczył się tylko do jednego miesiąca poprzez skierowanie projektu rozporządzenia do uzgodnień międzyresortowych, związków zawodowych i partnerów społecznych oraz informacji przekazanej w kampanii wyborczej. Temat wywołał jednak ogólnonarodową dyskusję i podzielił społeczeństwo.

Niewątpliwie uczniowie są przeciążeni obowiązkami i nauką, z całą pewnością też prace domowe nie mogą być traktowane jako sposób radzenia sobie ze zbyt rozbudowaną podstawą programową.

Według opinii nauczycieli prace domowe rozwijają u uczniów systematyczność, odpowiedzialność oraz motywują do pogłębiania wiedzy. To nie one są powodem przeciążenia uczniów nauką, a w ogromnej części nadmierna ilość treści zawarta w podstawach programowych dla poszczególnych przedmiotów.

Zdaniem nauczycieli tak ważną reformę winno rozpocząć się od wyeliminowania zbędnych treści w podstawach programowych oraz podjęcie przemyślanych decyzji, aby zadania domowe przyczyniły się do rozwoju uczniów, a nie uczyły pamięciowego przyswajania wiedzy pod kątem sprawdzianów czy egzaminów. Zamiast likwidować prace domowe należy je ograniczyć oraz czynić z nich lepsze narzędzie nauki.

Zdaniem Związku, jeśli nauczyciel może zadać uczniowi pisemną lub praktyczną pracę domową do wykonania, to należy również umożliwić uczniowi uzyskanie oceny z odrobionej pracy.

W związku z tym proponujemy nowe brzmienie § 12 a ust.2.

Związek Nauczycielstwa Polskiego pozytywnie opiniuje zmiany rozporządzenia dotyczące rocznej i końcowej oceny klasyfikacyjnej z etyki i religii, które nie będą miały wpływu na średnią uzyskanych ocen.

Z poważaniem,

Urszula Woźniak

Wiceprezes ZG ZNP