Kilkaset powstańczych legitymacji trafiło do Muzeum Powstania Warszawskiego [ZDJĘCIA]

1 Legitymacje zawierają podstawowe dane Powstańców: stopień, pseudonim i imię, często również nazwisko oraz datę urodzenia, czasem odcisk kciuka. Dwa dokumenty wystawiono na nazwiska konspiracyjne. Są też legitymacje zawierające dane osoby poległej – tych używali żołnierze chcący ukryć swoją tożsamość przed Niemcami. Na rewersach widnieją adnotacje dotyczące przydziału, odznaczeń i awansów właściciela legitymacji. Niekiedy są też informacje dodatkowe: zapis o posiadanej przez Powstańca broni wraz z jej rodzajem, nazwą i numerem, adnotacja że właściciel dokumentu ma prawo dokonywać aresztowań lub o zaliczeniu w czasie Powstania egzaminu na podchorążego.

2 Poza 21 przypadkami nazwiska Powstańców zostały odszyfrowane. Większość legitymacji wystawiono na szeregowych żołnierzy oraz podchorążych. Wśród nich można odnaleźć m.in. aktora Sylwestra Przedwojewskiego (w Powstaniu kaprala podchorążego „Jurka”), badacza Powstania Jana Gozdawę-Gołębiowskiego (w Powstaniu kaprala podchorążego „Dziryta”) i naukowca Ireneusza Rudnickiego (w Powstaniu kaprala podchorążego „Emira”). Ten ostatni żyje do dziś w Stanach Zjednoczonych. Warte uwagi są dwie legitymacje z podpisem rotmistrza Witolda Pileckiego „Witolda”.

3 Nie znamy dalszych losów powstańczych dokumentów. Niemal wszyscy Powstańcy z obozu Lamsdorf do stycznia 1945 roku zostali przetransportowani do innych miejsc, a 17 marca 1945 roku do stalagu wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. Co działo się z legitymacjami przez kolejnych 75 lat? Gdzie są pozostałe dokumenty, które około 6 tysięcy Powstańców przyniosło ze sobą do Lamsdorf? Mimo poszukiwań prowadzonych przez historyków z Muzeum Powstania Warszawskiego nie znaleziono odpowiedzi na te pytania.

4 "To jeden z najcenniejszych darów, jaki otrzymaliśmy od początku istnienia Muzeum Powstania Warszawskiego. Poza bardzo wysoką wartością materialną i kolekcjonerską, zbiór legitymacji jest bezcennym źródłem historycznym. Niesie ze sobą również olbrzymią wartość sentymentalną: za każdą legitymacją stoi historia żołnierza Armii Krajowej, Powstańca Warszawskiego. Patrząc na te niezwykle cenne dokumenty, miejmy przed oczami twarze ich właścicieli" – mówi Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego