Subskrybuj nas na Youtube
NIK ocenił w raporcie, że w latach 2013-2017 skuteczność "Programu na rzecz aktywności społecznej osób starszych" była niska, co oznacza, że jego cel główny, czyli poprawa jakości i poziomu życia osób starszych oraz zwiększenie ich aktywności społecznej, nie został osiągnięty.
Izba skonkludowała, że wynika to z tego, że jego założenia oparto częściowo na nieaktualnych danych i nie poprzedzono ich bezpośrednimi badaniami potrzeb osób starszych. Po drugie program nie był wystarczająco spójny ze strategiami rozwojowymi kraju. Po trzecie te same działania realizowano w różnych priorytetach (np. wolontariat).
Sprawiło to oferentom problem z rozstrzygnięciem, gdzie mają składać wnioski, a ekspertom z ich oceną. I ostatecznie popełniono błędy w zarządzaniu polegające np. na nieprzestrzeganiu procentowego podziału środków finansowych w poszczególnych priorytetach, nieterminowym zawieraniu i rozliczaniu umów, braku możliwości porównania nakładów i efektów między poszczególnymi ofertami, a tym samym wyboru w konkursach najbardziej efektywnych projektów.
Rządowy program realizowany jest od 2012 r. przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Składa się z czterech priorytetów: edukacja osób starszych (zajęcia i programy edukacyjne, warsztaty), zwiększanie aktywności społecznej zmierzające do łączenia pokoleń (wolontariaty, zajęcia w domach kultury, przeciwdziałanie e-wykluczeniu), udział społeczny osób starszych (m.in. wciąganie ich do programów obywatelskich, kampanie zmierzające do budowanie pozytywnego wizerunku starości) oraz usługi społeczne dla osób starszych (kulturalne, opiekuńcze, turystyczne, rekreacyjne, wsparcie rodzin w opiece nad seniorami).
Jak wskazała Izba, resort, na etapie przygotowywania programu, prowadził identyfikację problemów osób starszych (60 plus) pod kątem procesów społecznych i demograficznych, ale nie uwzględnił diagnozy potrzeb tych osób w zależności od ich sytuacji zdrowotnej, materialnej czy dostępu do organizacji niosących pomoc lub wsparcie. Dodatkowo, jak zaznaczono w raporcie, podział na priorytety nie był ukierunkowany na rozwiązanie konkretnego problemu społecznego, a w różnych priorytetach realizowano podobne działania.
Izba podkreśliła, że tylko jedna trzecia zbadanych projektów zmierzała do zwiększenia czynnej aktywności seniorów i osiągnięcie trwałych efektów wymagających stałych i regularnych działań (szeroko rozumiany wolontariat czy budowanie integracji wewnątrz– i międzypokoleniowej). Krytycznie też oceniła brak rewizji programu przez resort pracy, co pomogłoby dostosowywać go do polityki senioralnej na każdym etapie funkcjonowania.
Z raportu NIK wynika, że tylko ok. 27 proc. zbadanych projektów ukierunkowanych było na pobudzenie czynnej aktywności seniorów i osiągnięcie trwałych efektów. Najczęściej, bo w ponad 60 proc. projektów, dofinansowywano te, które obejmowały tzw. aktywność bierną, czyli krótkotrwałe, jednorazowe działania polegające głównie na konsumpcji różnorodnych usług ( wyjścia do kina, teatru, na wystawy, wycieczki, zajęcia sportowe czy szkolenia z nowych technologii). W ocenie NIK działania takie są potrzebne w ramach realizacji polityk lokalnych, ale nie powinny być dominujące.
Raport podaje, że najczęściej seniorzy uczestniczyli w projektach związanych z profilaktyką zdrowotną (porady zdrowotne, dietetyka, medycyna naturalna), w zajęciach sportowych, turystyce – zajęcia na basenie, nordic walking, wycieczki, a także w wydarzeniach kulturalnych i związanych ze sztuką (rękodzieło, malarstwo, występy artystyczne, wyjścia do kina, teatru).
Z programu w latach 2013-2017 skorzystało blisko 850 tys., czyli około 10 proc. polskich seniorów. Częściej były to kobiety (73,5 proc.), osoby mieszkające w miastach (69,5 proc.), a średnia wieku tych osób wyniosła 67 lat.
Raport NIK szczegółowo pokazuje, że seniorzy brali głównie udział w wycieczkach jedno– lub kilkudniowych (ok. 41 proc.), w spotkaniach z ekspertami (ok. 36 proc.), w akcjach promujących zdrowy styl życia (32 proc.) i w kursach posługiwania się nowymi technologiami (ok. 31 proc). Oczekiwali, że dzięki swojemu udziałowi w podejmowanych aktywnościach poszerzą swoją wiedzę i umiejętności (ok. 67 proc.) lub zdobędą możliwość przebywania wśród ludzi (ok. 51 proc.) oraz mile spędzą czas (43,5 proc.).
Pierwszy program ASOS realizowany był od września 2012 r. do grudnia 2013 r., a drugi będzie kontynuowany do końca grudnia 2020 r. Budżet programu w latach 2012-2013 wynosił 60 mln zł, a w latach 2014-2020 wyniesie 280 mln zł (40 mln zł rocznie).