W podpisaniu deklaracji, zawierającej tzw. roboczą definicję antysemityzmu, opracowaną przez Międzynarodowy Sojusz Pamięci o Holokauście, uczestniczyli m.in. wiceambasador Izraela w Polsce Shani Tayar, przedstawiciel Naczelnego Rabina Polski rabin Icchak Rapoport oraz przedstawiciele Amerykańskiego Komitetu Żydowskiego na Europę Centralną z jego dyrektorem dr. Sebastianem Rejakiem.
"Robocza definicja antysemityzmu"
Jak przypomniał szef Amerykańskiego Komitetu Żydowskiego na Europę Centralną, Międzynarodowy Sojusz Pamięci o Holokauście wypracował tzw. roboczą definicję antysemityzmu w 2016 r. - organizacja zrzesza ponad 30 państw, w tym również Polskę, będącą jednym z krajów założycieli, która dokument przyjęła w 2021 r. Opracowując definicję uznano, że przeciwdziałanie antysemityzmowi ma być jedną z form pamięci o Zagładzie Żydów w Europie.
Rejak podkreślił, że tzw. robocza definicja antysemityzmu przede wszystkim może i powinna być stosowana przez organy ścigania, policję, straż miejską, prokuraturę i sądy, a także w instytucjach edukacyjnych, w szkołach i na uczelniach wyższych. Kiedy pojawia się zachowanie niekorzystne społecznie, kiedy mamy problem czy uznać to zachowanie, zjawisko społeczne za negatywne czy nie, warto wtedy mieć punkt odniesienia. Ta definicja antysemityzmu jest takim punktem odniesienia - powiedział dyrektor Amerykańskiego Komitetu Żydowskiego na Europę Centralną.
Jak ocenił, przyjęcie tej definicji przez Płock to wydarzenie historyczne. To ważne nie tylko dla miasta, dla płocczan, ale także dla całej Polski. Dzisiaj Płock staje się pierwszym miastem w Polsce, które tę definicję, na drodze przyjęcia deklaracji, przyjmuje za swoją - oświadczył Rejak. Dodał, że przyjęcie deklaracji przez Płock jest też sygnałem dla obywateli całej Polski, że "w naszym społeczeństwie nie ma i nie powinno być miejsca dla antysemityzmu i innych form nienawiści do drugiego człowieka".
Prezydent Płocka zapewnił, że miasto to było i jest tolerancyjne. Przypomniał, że płockie Muzeum Żydów Mazowieckich powstało jako inicjatywa społeczna, dzięki zaangażowaniu mieszkańców, którzy chcieli ocalić w ten sposób zabytkową synagogę, pochodzącą z początku XIX wieku, jedną z ostatnich pamiątek po tamtejszej społeczności żydowskiej i jej 700-letniej historii.
Nowakowski zwrócił uwagę, że podpisanie deklaracji w sprawie przeciwdziałania antysemityzmowi wpisuje się "w trudny moment świata" i nawiązał tym samym do trwającej wojny po agresji Rosji na Ukrainę. Świat wolności i demokracji, świat tolerancji mierzy się z okrucieństwem wojny, na której okupant nie tylko walczy z żołnierzami, ale znów dokonuje aktów ludobójstwa na kobietach i dzieciach, na narodzie ukraińskim - powiedział prezydent Płocka.
Na Cmentarzu Żydowskim w Płocku upamiętniono ofiary Holokaustu
Po podpisaniu deklaracji w sprawie przeciwdziałania antysemityzmowi na Cmentarzu Żydowskim w Płocku upamiętniono ofiary Holokaustu, w tym mieszkańców płockiego getta zmordowanych lub wywiezionych przez Niemców do obozów zagłady. W ich intencji modlitwę zmówił rabin Icchak Rapoport. W uroczystości uczestniczyli też biskup diecezji płockiej Szymon Stułkowski, jako przedstawiciel Kościoła Rzymsko-katolickiego oraz biskup diecezji warszawsko-płockiej Kościoła Starokatolickiego Mariawitów Marek Maria Karol Babi.
Ambasador Izraela w Polsce, odnosząc się do podpisanej wcześniej przez prezydenta Płocka deklaracji w sprawie przeciwdziałania antysemityzmowi, podkreśliła, że gdyby płoccy Żydzi byli świadkami tego wydarzenia, byliby dumni. Byliby dumni z tego, że to ich miasto jest pierwszym w Polsce, które przyjmuje definicję antysemityzmu. Dziś wspólnie oddajemy cześć ich pamięci i razem mówimy: nigdy więcej - dodała Tayar.
Przypomniała jednocześnie, iż w tym roku przypada 75. rocznica powstania państwa Izrael, jak zaznaczyła, "jedynego na świecie państwa żydowskiego". Wiemy, że walka z antysemityzmem nie jest jeszcze zakończona. Dziękujemy tym, którzy wraz z nami są w tej walce. Razem nie pozwolimy, aby takie tragedie się powtórzyły. Zrobimy to dla nas i dla naszych dzieci - powiedziała ambasador Izraela w Polsce.
Przy pomniku upamiętniającym ofiary Holokaustu uczestniczy obchodów 82. rocznicy likwidacji przez Niemców getta w Płocku złożyli kwiaty.
Płoccy Żydzi stanowili jedną z najstarszych społeczności żydowskich na ziemiach polskich – w 1939 r., tuż przed wybuchem II wojny światowej, przygotowywali się do obchodów jubileuszu 700-lecia osiedlenia się w tym mieście. Wówczas w Płocku ludność pochodzenia żydowskiego liczyła 9 tys. osób, co stanowiło blisko jedną trzecią wszystkich mieszkańców.
W czasie okupacji, we wrześniu 1940 r., Niemcy utworzyli w Płocku getto, do którego przesiedlali Żydów z okolicznych wsi i miasteczek. W lutym 1941 r. rozpoczęli jego likwidację, która trwała do 1 marca. Wysiedlono wówczas wszystkich mieszkańców getta. Holokaust przeżyło kilkuset płockich Żydów. Po zakończeniu II wojny światowej zaczęli oni powracać do rodzinnego miasta, jednak większość z nich w kolejnych latach wyemigrowała z Polski, głównie do Izraela i USA.
Muzeum Żydów Mazowieckich
Obecnie w Płocku działa Muzeum Żydów Mazowieckich. Jego siedziba mieści się w zabytkowej Małej Synagodze. Została ona odresturowana w latach 2011-13 staraniem powołanego specjalnie w tym celu Stowarzyszenia Synagoga Płocka, które utworzyli mieszkańcy miasta. Skupia ono m.in. lokalnych społeczników, ludzi kultury i przedsiębiorców. Koszt inwestycji wyniósł ponad 8 mln zł, z czego ok. 7 mln zł pochodziło ze środków unijnych.
Odremontowana płocka synagoga jest jedną z nielicznych zachowanych na Mazowszu. Główną część ekspozycji muzealnej stanowi tam multimedialna prezentacja historii i kultury mazowieckich Żydów. Placówka, organizująca m.in. wystawy czasowe, koncerty i prelekcje oraz prowadząca działalność wydawniczą, funkcjonuje jako oddział płockiego Muzeum Mazowieckiego.
Stowarzyszenie Synagoga Płocka planuje odnowienie tamtejszego cmentarza żydowskiego, który istnieje od połowy XIX wieku. Większość znajdujących się tam nagrobków została zniszczona przez Niemców w czasie II wojny światowej - obecnie jest ich kilkanaście, w tym także z okresu po 1945 r. W 1949 r. na cmentarzu wzniesiono pomnik poświęcony ofiarom Holokaustu. Pierwotnie widniał na nim napis w języku hebrajskim: “Po Nich Ja Płaczę”.
autor: Michał Budkiewicz