Po burzliwej karierze krótkiego filmu, na którym Kamil Durczok klnie z powodu brudnego stołu, portale internetowe obiegło kolejne nagranie - prezenterki jednej z telewizji regionalnych, która myśląc, że nie jest już na wizji, przestaje się służbowo uśmiechać i wzdycha zmęczona, używając swobodnie słów na ”k” i na ”p”. Zazwyczaj komentarze do tego typu incydentów nie zostawiają na używających brzydkich słów znanych postaciach suchej nitki. Oskarża się ich o hipokryzję i chamstwo, bo kiedy występują przed kamerami, wysławiają się inaczej.
Jednak eksperci, z którymi rozmawia DZIENNIK, hipokryzję dostrzegają gdzie indziej. ”Całe zamieszanie wokół tego nagrania wynika z ogromnego zakłamania w kwestii wulgaryzmów” - mówi językoznawca i semantyk, autor ”Słownika polskich przekleństw i wulgaryzmów” Maciej Grochowski. ”Denerwuje mnie, kiedy próbuje się udawać, że tych słów w języku w ogóle nie ma”.
”Język codzienny w mojej firmie jest oparty głównie na słowach na ”k” i ”p” - przyznaje Małgorzata, pracownica biurowa z firmy produkcyjnej na południu Polski. - A zwłaszcza kiedy są sytuacje nerwowe - skarga klienta, reklamacja - albo kiedy zbliża się godzina, kiedy trzeba oddać jakieś sprawozdanie” - tłumaczy i dodaje: ”Ja akurat nie klnę. Ale w ogóle mi nie przeszkadza, kiedy robi to ktoś inny. Przeklinanie jest zupełnie normalne”.
Wulgaryzmy, których używanie było kiedyś oznaką niskiego pochodzenia, dziś, zdaniem specjalistów, funkcjonują powszechnie i należą do języka wszystkich warstw społecznych, także inteligencji. ”Nastąpiła przemiana społeczna - przyznaje prof. Roch Sulima, kulturoznawca i członek Rady Języka Polskiego. - Klną wszyscy: aktorzy, prezenterzy, dziennikarze, politycy. Język, który kiedyś należał do ulicy, dziś się zdemokratyzował. To, co było społecznym naznaczeniem, dziś stało się osobistym kapitałem” - wyjaśnia.
Umiejętność przeklinania w języku obcym to znak, że dobrze nim się włada. Podobna prawidłowość występuje w używaniu polskich przekleństw. Im finezyjniej się ich używa, tym większą kompetencją językową można się popisać. ”Jako człowiek stojący na straży czystości języka ryzykuję, mówiąc to, co mówię, ale faktem jest, że przeklinanie stało się umiejętnością kulturową, która pozwala na błyskawiczną kreację w przestrzeni publicznej” - mówi prof. Sulima.
Dlatego paradoksalnie, mimo złośliwych komentarzy, nagranie, na którym znany człowiek w nienagannym garniturze klnie, nie musi wcale zrujnować mu reputacji. Przeciwnie. ”Nie zdziwiłabym się, gdyby Durczokowi to nagranie przysporzyło sympatyków” - mówi Urszula Jarecka, kulturoznawca z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Problem Durczoka i innych znanych postaci, które przeżyły podobne wpadki, polega na czym innym. ”Ujawniają publicznie emocje, które nie są wizyjne, które należą do przestrzeni prywatnej. Choć normalne jest, że lekarz przy kolegach z pracy klnie podczas operacji na widok wyrostka, to przy pacjencie, który jest przytomny, tego nie zrobi. Są drzwi, za które się nie wchodzi” - uważa Jarecka.
Dlatego choć wulgaryzmy stały się społeczną normą, używając ich, trzeba posługiwać się pewną etykietą. ”Nie przeklina się publicznie i nie przeklina się przy dzieciach” - mówi Jarecka. Ważne też jest, jak to się robi. Poeta Julian Tuwim był geniuszem używania wulgarnych wyrazów.
”Przeklinanie jest sztuką słowa, jednak stosowane bez polotu staje się straszne” - dodaje prof. Sulima.
KATARZYNA SKRZYDŁOWSKA-KALUKIN: Dlaczego pan przeklina?
PAWEŁ KUKIZ*: Może dlatego, że w moim rodzinnym domu nigdy się tego nie robiło. Najgorszym słowem, jakie tam słyszałem, było dupa. Kiedy więc usamodzielniłem się, zacząłem kląć z wyjątkowym natężeniem. Ale czy powinienem się z tego tłumaczyć? Przecież przeklinanie jest normalne. To jest powszechne słownictwo, szczególnie w sferach opiniotwórczych, w wyższych warstwach społecznych. Udawanie, że tak nie jest, to moim zdaniem czysta hipokryzja.
Więc pan na co dzień przeklina tak jak w swojej słynnej piosence?
Przeklinać trzeba umieć. Ja mam jakąś wewnętrzną granicę, której nigdy nie przekraczam. Nawet nie jest tak, że w określonych sytuacjach muszę się pilnować, a w innych mogę sobie pofolgować. Po prostu przy dzieciach, w domu, nigdy nie klnę. A są sytuacje, kiedy przeklnę. To przychodzi naturalnie. Trzeba wiedzieć, kiedy i jak to robić. Trudno przeklinać, gdy dziękuje się księdzu za udzielenie sakramentu ślubu, ale są sytuacje, w których przeklinanie to po prostu podkreślenie emocji.
A łatwo jest przeklinać?
Ja jestem specjalistą. Mnie przeklinanie przychodzi bez problemu. Jednak mam chyba do tego rękę. Im większą człowiek ma inwencję i talent do pisania wierszy, tym łatwiej przychodzi mu przeklinanie.
*Paweł Kukiz, muzyk rockowy, autor tekstów i wokalista, założyciel zespołu Piersi, ojciec trzech córek
