„Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat” – któż z nas nie zna tego hasła? Na zawsze łączyć je będziemy z bohaterstwem tych, którzy ratowali Żydów podczas II wojny światowej, odznaczonych honorowym tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Wśród prawie 22 tys. osób jest ponad 6 tys. Polaków – ludzi uczciwych, bezinteresownych, którzy w najczarniejszym okresie historii ludzkości w warunkach skrajnego zagrożenia nieśli pomoc prześladowanym. Czyny tych niezwykłych ludzi potwierdzają, że przemoc, strach, okrucieństwo i niebezpieczeństwo utraty własnego życia nie są w stanie unicestwić godności i gotowości niesienia pomocy drugiemu człowiekowi.
I oto po raz pierwszy, nareszcie, ukazuje się polska wersja monumentalnego wydawnictwa „Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”. Dzięki temu polski czytelnik ma wreszcie możliwość poznania ponad 6 tys. biogramów osób wyróżnionych tytułem do 2000 r. Pozycja ta stanowi ważny głos w dzisiejszym dialogu polsko-żydowskim, choć opisywane w biogramach historie miały miejsce nawet ponad 60 lat temu. Są tu wielkie postaci, jak Irena Sendlerowa, i ludzie prości, nieznani, pochodzący z małych prowincjonalnych miasteczek lub wsi.
Ogromna ilość biogramów zmusiła autorów dwutomowej, pięknie wydanej publikacji do podania niezwykle krótkich opisów. Choć są miniaturami, przekazują plastycznie obraz czasów Zagłady. Setki z nich to niemal gotowe opowieści na scenariusze filmowe. Jak chociażby historia o małżeństwie Szymańskich mieszkających niedaleko Grodna. Sami mieli pięcioro dzieci, w tym dwoje małych. Kiedy jednak w lutową noc 1942 r. zjawiła się pod ich drzwiami trójka dorosłych mężczyzn – uciekinierów z getta, bez wahania zgodzili się im pomóc. Najpierw zbiegowie mieszkali w pomieszczeniu na tyłach domu, gdzie wykopano nową piwnicę. Po kilku miesiącach jeden z sąsiadów zaczął podejrzewać, że domownicy ukrywają coś przed nim. Wtedy gospodarze wykopali nową kryjówkę, tym razem w stajni. Wejście do niej było ukryte za budą agresywnego psa.
Dwutomowa publikacja to nie tylko przypomnienie takich historii. To zarazem hołd dla tysięcy bohaterów, którzy pozostaliby bezimienni, gdyby nie wysiłek wydawnictwa Yad Vashem, a w wersji polskiej krakowskiej Fundacji Instytutu Studiów Strategicznych.
Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata Ratujących Żydów podczas Holokaustu - Polska
