Urodziny za kratkami. Kiedy wypuszczą Chodorkowskiego? ZDJĘCIA

1 Jednak w 2009 roku wyrok w drugim procesie - tym razem o kradzież ropy. Pierwszy wyrok mówił o 13,5 roku więzienia, złagodzono go jednak do 11 lat i wliczono karę już odbytą. O ile nie wydarzy się nic nadzwyczajnego, Chodorkowski wyjdzie na wolność w październiku przyszłego roku, a Lebiediew - w lipcu.

2 Michaił Chodorkowski w tej chwili karę odsiaduje w kolonii karnej w mieście Siegieża, liczącym nieco ponad 30 tysięcy mieszkańców. W Siegieży, położonej około 700 kilometrów na północ od Petersburga, temperatura waha się stopni Celsjusza zimą, do 25 stopni latem. Wcześniej Chodorkowski odsiadywał wyrok w łagrze w Krasnokamieńsku i w aresztach śledczych w Czycie i Moskwie.

3 "Zwyczajny, normalny człowiek, na którym poważne piętno odcisnęło wychowanie - i to podwórkowe, i to zawodowe. On poza "swoimi" nikomu nie ufa. (...) Jest zwolennikiem teorii spiskowych. Umie słuchać i dostrajać się do rozmówcy, łatwo się uczy" - tak Chodorkowski charakteryzował Putina w książce "Więzień Putina", którą napisał wspólnie z dziennikarką Natalią Gieworkian. I to właśnie jego wskazał w rozmowie z niemieckim kanałem ARD jako potencjalnego sprawcę represji, jakie mogą go czekać po wydaniu tej książki.

4 Michaił Chodorkowski, jako jeden z pierwszych, podjął decyzję o ujawnieniu struktury własnościowej Jukosu. W 2002 roku opublikowano więc dane dotyczące jego akcjonariuszy. Większość akcji naftowego giganta posiadała grupa Menatep, której szefem był Chodorkowski (59,5 proc. akcji). Poza nim współwłaścicielami Jukosu byli: Leonid Newzlin (wyjechał do Izraela), Płaton Lebiediew (w więzieniu), Władimir Dubow (wyjechał do Izraela), Michaił Brudno (wyjechał do Izraela), Wasilij Szachnowski (mieszka poza Rosją), Aleksiej Gołubowicz - jedyny w tej grupy, który zeznawał w sądzie przeciwko Chodorkowskiemu.

5 Jeszcze w ubiegłym roku istniała szansa na to, by Lebiediew wyszedł z więzienia już w marcu 2013 roku - o tym mówił bowiem wyrok sądu pierwszej instancji, który zmniejszył wymiar kary. Sąd obwodowy jednak nie podzielił tej opinii i nakazał ponowne rozpatrzenie sprawy.

6 Jest szansa na to, by obaj skazani wyszli z więzienia szybciej. Kilka dni temu sąd stwierdził, że zmniejszając kwotę, za wypranie której skazani zostali biznesmeni, sąd niższej instancji nieodpowiednio zmniejszył wymiar kary. 6 sierpnia natomiast sąd rozpatrzy zażalenie adwokatów na wyrok m.in. Chamowniczeskiego Sądu Rejonowego w Moskwie. Jednak do tej pory wnioski o przedterminowe zwolnienie skazanych sąd regularnie odrzucał.

7 W 2011 trybunał w Strasburgu stwierdził, że Rosja po aresztowaniu Michaiła Chodorkowskiego naruszyła jego prawa. Nakazał wypłatę biznesmenowi odszkodowania dość symbolicznej wielkości - 10 tys. euro. Symboliczny wymiar orzeczenie był jednak znaczny, i to mimo że odrzucona została skarga, wskazująca na polityczne motywy aresztowania biznesmena.

8 Chodorkowski i Lebiediew nie są jednymi pracownikami Jukosu, skazanymi na więzienie. Siedem lat odsiedział Władimir Pieriewierzin, jeden z jego top menadżerów. Wolności nie doczekał z kolei szef prawników Jukosu i wiceprezes firmy, Wasilij Aleksanian, który za kratami chorował na raka, zaćmę AIDS i gruźlicę. Zgodę na leczenie dostał dopiero po dwóch latach od chwili zamknięcia w areszcie. Zwolniono go za kaucją w 2009 roku, po trzech latach za kratami - zmarł w swoim domu. Nie zapadł w jego sprawie żaden wyrok - sprawa została umorzona w związku z przedawnieniem.

9 Jak sam pisał w książce "Więzień Putina", łagier jest w jego opinii lepszy niż więzienie. "W więzieniu przez cały dzień, poza jedną godziną spaceru, jesteś zamknięty w ciasnym pomieszczeniu. Ciągle z tymi samymi ludźmi. W łagrze jest na odwrót - w baraku i na otwartym terenie kipi życie, a spacerować można aż do znudzenia. Jest słońce, którego w więzieniu się nie widzi, jest niebo, zieleń wiosną - to wszystko, czego wagę dla ludzkiego życia zaczynasz dostrzegać mniej więcej po roku zamknięcia" - pisał Chodorkowski.

10 W rozmowie z niemiecką telewizją ARD w 2012 roku Chodorkowski tak opisywał kolonię w Siegieży: "Więzienie podzielone jest na kilka oddziałów, każdy z nich mieści się w oddzielnym baraku z małym podwórkiem. Każdy kompleks jest otoczony wysokim murem i drutem kolczastym. W jednym baraku żyje 150 do 200 więźniów. W jednej sali mieszka 20 do 50 osób. Każdy oddział ma jeden telewizor z jednym tylko programem, kilka lodówek i kuchenkę mikrofalową. Ludzie ze wszystkich oddziałów stołują się w jednej stołówce i pracują w kilku warsztatach". On sam zajmuje się produkcją segregatorów.

11 Czy więzienie zmieniło Chodorkowskiego? Z pewnością widać różnicę fizyczną. Ale to nie wszystko. "Mój ojciec przeszedł drogę od surowego menagera kryzysowego i efektywnego biznesmena do człowieka, który zaczął doceniać wartość współczucia. Zacząłem dostrzegać tę metamorfozę w jego listach, w jego sposobie oceny ludzi. Mogę stwierdzić, że charakter mojego ojca złagodniał, stał się on bardziej wyrozumiały. Zaczął dostrzegać emocjonalną stronę relacji międzyludzkich, wolnych od kontekstu pracy" - mówił o Chodorkowskim jest syn Paweł w wywiadzie dla Radia Svaboda (za korespondent-wschodni.org).

12 Na ile swą zmianę dostrzega sam Chodorkowski? "Żona uważa, że stałem się bardziej "miękki", ludzki. Nie zauważyłem. Jestem zjadliwy i kłótliwy, ale za to niezbyt pamiętliwy - tak jak dawniej".

13 Co się stało z Jukosem po aresztowaniu Chodorkowskiego? Rozpoczęło się dzielenie jego majątku i procedura wymuszonego bankructwa. W pierwszej kolejności sprzedane na licytacji został Jugansknieftiegaz - perła w koronie Jukosu i źródło jego potężnych zysków. Kupił je państwowy gigant Rosnieft, na czele którego stanął Igor Sieczyn, przez lata jeden z najbliższych współpracowników Władimira Putina.

14 Wydarzeniem, które miało przesądzić o losie Chodorkowskiego i Jukosu, było spotkanie Putina z biznesmenami w lutym 2003 roku, na którym szef naftowego giganta i jeden z najpotężniejszych biznesmenów w Rosji wystąpił ostro przeciwko korupcji, zarzucając tego rodzaju praktyki państwowemu koncernowi Rosnieft. Zostało to odebrane jako rzucenie wyzwania Władimirowi Putinowi.

15 Na absurdalność niektórych zarzutów stawianych Chodorkowskiemu wskazuje Natalia Gieworkian, powołując się na oficjalne dokumenty procesowe. W czasie pierwszego procesu mowa była o niezapłaconych podatkach i nałożonych w związku z tym karach. Miały one wynieść łącznie ponad 700 mld rubli za lata 2000-2003. Za sam tylko rok 2002 roszczenia sięgają 111 procent całego dochodu brutto kompanii!

16 Drugi proces wytoczono Chodorkowskiemu, bo wciąż uważano go za groźnego politycznie - taka jest powszechna opinia o motywach oskarżenia twórcy potęgi Jukosu. On sam przyznał, że dopuszcza do siebie myśl, że na wolność nie wyjdzie już nigdy. Że decyzja w tej sprawie zależy od Władimira Putina. Jeśli jednak zostanie wypuszczony, to jego syn nie ma wątpliwości, że do biznesu Chodorkowski już nie wróci.

17 Michaił Chodorkowski ma czworo dzieci z dwóch małżeństw. Najmłodsi synowie - bliźniacy - w chwili aresztowania mieli cztery lata.