Subskrybuj nas na Youtube
W poniedziałek Trybunał Konstytucyjny ma wydać orzeczenie w sprawie skargi posłów PO i Nowoczesnej do lipcowej ustawy o TK. Opozycja skarży tryb wyboru prezesa wpisany przez PiS do ustawy. Chodzi o przedstawienie prezydentowi trzech kandydatów na prezesa oraz przepis, że w trakcie głosowania nad kandydaturami każdy sędzia ma jeden głos. Rozstrzygnięcie w tej sprawie może mieć wpływ na to, czy sędziowie wybrani przez PiS w tej kadencji będą w stanie zgłosić jednego spośród siebie jako kandydata na następcę Andrzeja Rzeplińskiego, czy też nie. Ale PiS pracuje już w Sejmie nad kolejną ustawą dotyczącą trybunału, która procedurę wyłaniania kandydata na prezesa przesuwa na moment po zakończeniu kadencji prezesa. Jeśli więc ta ustawa wejdzie w życie, to dzisiejsze orzeczenie nie będzie miało żadnego znaczenia.
W piątek Sejm przyjął inną ustawę o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Wprowadza ona m.in. jawność oświadczeń sędziów TK, zakaz ich zatrudnienia poza trybunałem, precyzuje kwestie odpowiedzialności dyscyplinarnej także sędziów TK w stanie spoczynku oraz wprowadza możliwość przedterminowego zakończenia kadencji, jeśli przed ukończeniem 70. roku życia nie przedstawią odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego. Opozycja krytykuje to jako niekonstytucyjne.
Trybunał od ponad roku jest w ogniu politycznej wojny. W efekcie PiS-owi udało się zrealizować swój główny cel. Sędziowie, choć wydawali nieuznawane przez rząd orzeczenia w sprawie ustaw o trybunale autorstwa PiS, to nie byli w stanie ocenić żadnej z zaskarżonych merytorycznych ustaw przyjętych przez obóz rządowy. Rok temu po orzeczeniu TK w sprawie kwoty wolnej PiS wyrażał obawy, że trybunał może zablokować takie pomysły jak wypłata świadczeń 500 plus. Ale nie było nawet wniosku w tej sprawie. Z kolei wnioskami dotyczącymi zmian w prokuraturze wprowadzonych przez nowy rząd czy ustawą o policji sędziowie się nie zajęli. W efekcie w przeddzień zmiany prezesa trybunału okazało się, że najważniejsza z obaw nowej ekipy się nie spełniła.
Za to polityczne koszty wojny o trybunał są duże. Spór dał napęd opozycji i przyczynił się do powstania KOD-u. Opinie wyważone padały bardzo rzadko: – Polska potrzebuje niezależnego sądu konstytucyjnego, z autorytetem. Można efektywnie rządzić Polską, można połączyć silne przywództwo z szacunkiem dla instytucji, szczególnie dla instytucji takiej jak sąd konstytucyjny – przekonywał w RMF Kazimierz Michał Ujazdowski z PiS.
Ciągnący się spór oznacza pogorszenie relacji z Komisją Europejską i krytyczne opinie Komisji Weneckiej. Wprawdzie poważne sankcje ze strony Brukseli w ramach procedury praworządności są mało realne, ale może to mieć pośredni wpływ na restrykcyjne podejście do załatwiania przez komisję polskich interesów w innych sprawach, jak np. pomocy publicznej dla górnictwa.
Prawnicy nie mają wątpliwości – wojna, której świadkami jesteśmy od prawie roku, prowadzi do obniżenia autorytetu TK. Są jednak podzieleni w opinii co do tego, kto za to odpowiada. – Politycy kwestionują uprawnienia trybunału, twierdząc, że 15 sędziów nie może oceniać tego, co zrobiło 460 posłów i 100 senatorów. Czyli idealnym stanem byłoby, gdyby TK liczył 560 członków. Przecież to absurd – twierdzi Jerzy Stępień, były prezes TK.
Z kolei konstytucjonalista dr hab. Marek Dobrowolski z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego zwraca uwagę na błędy, jakich, jego zdaniem, w ciągu minionego roku nie ustrzegł się nie tylko sam TK, lecz także jego prezes prof. Andrzej Rzepliński. Mowa tutaj o niedopuszczaniu do orzekania trzech spornych sędziów wybranych przez obecny Sejm i od których prezydent odebrał ślubowanie. Jego zdaniem oceniać postępowanie Andrzeja Dudy może jedynie Trybunał Stanu. TK takich kompetencji nie ma, ponieważ jego zadaniem jest ocena norm, a nie sposobów ich stosowania. Profesor Bohdan Zdziennicki, były prezes trybunału, zwraca uwagę na jeszcze jedną kwestię. Otóż, jak wskazuje, paraliż TK oznacza podważenie znaczenia konstytucji jako ustawy zasadniczej, której musi być podporządkowane całe ustawodawstwo. – Oznacza to możliwość bezkarnego zmieniania obowiązującej koncepcji państwa bez formalnej zmiany konstytucji – ostrzega były prezes TK. Wojna o TK to jednak nie tylko wojna z jedynym, konkretnym organem władzy sądowniczej. Tak naprawdę bowiem jest to próba sił z całą trzecią władzą. Profesor Bohdan Zdziennicki uważa, że widać, iż istnieje silna potrzeba podporządkowania III władzy przez władzę państwową. – Mamy więc atak wymierzony we władzę sądowniczą, w jej atrybuty, czyli niezależność i niezawisłość – kwituje.
Praktycznym skutkiem sporu jest istnienie w naszym kraju dwóch odrębnych porządków prawnych – wynikającego z orzeczeń trybunału i alternatywnego, kreowanego przez rząd. Wynika to z nieuznawania i niepublikowania przez prezesa Rady Ministrów wyroków TK. W efekcie może dojść do sytuacji, w której inaczej stan prawny oceniają instytucje podległe rządowi, a inaczej sądy, które zdaniem Sądu Najwyższego, rozstrzygając sprawy, powinny brać pod uwagę całe orzecznictwo trybunału.