Tusk i Macron podpisali Traktat polsko-francuski. Co zawiera?

Traktat to nie miejsce na zapisywanie kontraktów, ale jasno zadeklarowaliśmy, że Polska i Francja będą wzmacniać współpracę przemysłów obronnych. Obie strony mają wiele do zaoferowania – i traktujemy to bardzo poważnie – powiedział Donald Tusk, cytowany na profilu Kancelarii Premiera na platformie X.

Wyciągnięcie wniosków z historii

Zapisy podpisanego dzisiaj traktatu pokazują, że wyciągnęliśmy wnioski z historii. Dlatego budujemy najsilniejszą armię, aby być cennym sojusznikiem i nie prosić o gwarancje bezpieczeństwa, tylko móc wzajemnie się wspierać – dodał premier.

Klauzula o wzajemnej pomocy

Na konferencji prasowej premier podkreślił, że zawarta w traktacie klauzula o wzajemnej pomocy, także militarnej, jest traktowana przez oba kraje śmiertelnie poważnie. Intencją i pana prezydenta i moją jest śmiertelnie poważnie traktować ten zapis. Dlatego za tym zapisem traktatowym pójdą także praktyczne, operacyjne działania i czynności dotyczące naszych przemysłów obronnych, myśli strategicznej, przygotowania do działań, kiedy będą potrzebne – zapowiedział.

Polska jest gotowa do współpracy na każdym polu, jeśli chodzi o obronę – dodał premier. Jak wskazał, "w naszym interesie, wspólnym interesie, jest umiejętne wykorzystanie wszystkich możliwości, jakie ma Francja i Polska, na wypadek zagrożenia dla obu państw". Podkreślił przy tym, że traktat nie jest alternatywą ani wobec współpracy z USA, ani z NATO.

Jest dokładnie odwrotnie. Wszyscy słyszeliśmy te słowa wielokrotnie wypowiadane przez naszych amerykańskich sojuszników. I my w Polsce traktujemy te słowa poważnie, bo traktujemy bardzo poważnie wszystkich sojuszników. (...) I dla mnie możliwie najbliższa i najściślejsza współpraca z Francją jest dokładnie realizacją tej potrzeby – mówił Tusk.

Wzmocnienie autonomii strategicznej

Francuski prezydent przekonywał, że "traktat z Nancy przyczyni się do wzmocnienia autonomii strategicznej". W tym traktacie również wysłaliśmy bardzo jasny sygnał, bo zawarliśmy klauzulę o wzajemnej obronie i pomocy, co jest przedłużeniem naszego zaangażowania w ramach NATO i Unii Europejskiej – powiedział.

Ocenił, że chodzi o "prawdziwie zintegrowane partnerstwo w zakresie obrony, które nie ma zastąpić NATO ani UE, ale ma wzmocnić i przełożyć na działalność operacyjną istniejące już więzi". Wspominając o powołaniu NATO po II wojnie światowej i o artykule 5. traktatu waszyngtońskiego, podkreślił, że Francja i Polska są objęte tym artykułem.

Jednak – jak dodał – trzeba wzmocnić europejski filar NATO. Dlatego też wierzę w Europę obrony, która nie jest alternatywą dla NATO, tylko która wzmacnia się w ramach NATO. W tym właśnie kierunku idą nasze ostatnie decyzje – powiedział Macron.

Reakcja Francji w razie zagrożenia dla Polski

Francuski prezydent był pytany na konferencji prasowej, czy w przypadku zagrożenia dla Polski Francja byłaby w stanie zareagować w ciągu 30 dni. Jeżeli chodzi o mobilizację sił wojskowych, mamy we Francji odpowiedni tryb podejmowania decyzji – to jest określone w konstytucji – odpowiedział Macron.

Mamy odpowiednią organizację armii, mamy inwestycje i systemy dowodzenia. Nie mam wątpliwości co do tego, że takie rozmieszczenie (wojsk) byłoby możliwe, gdyby doszło do najgorszego– oświadczył. Jak mówił, dowodem na to jest fakt, że po rosyjskiej agresji na Ukrainę w lutym 2022 roku Francja w ciągu pięciu dni wysłała swoich żołnierzy do Rumunii. Mamy taką możliwość i oczywiście zostałaby ona uruchomiona, gdyby doszło do tego rodzaju agresji – oświadczył.

Poinformował też, że "w ciągu najbliższych miesięcy" chciałby zorganizowania wspólnych polsko-francuskich ćwiczeń wojskowych.

Wspomniał ponadto, że traktat przewiduje "wzmocnioną współpracę, by walczyć przeciwko ingerencjom z zagranicy, cyberatakom i wszystkiemu, co zagraża naszej demokracji".

Nowy rozdział w relacjach europejskich

Premier Tusk ocenił, że podpisany z Francją dokument wzmocni całą strukturę europejskiej stabilności. Podkreślił, że traktat "nie zamyka, tylko otwiera ten nowy rozdział w naszych relacjach". Będziemy dalej współpracować nad sprawiedliwym możliwie szybkim pokojem w Ukrainie – zapewnił.

Współpraca w zakresie cywilnej energetyki jądrowej

Po podpisaniu traktatu głównego nastąpiło podpisanie drugiego dokumentu, dotyczącego współpracy w zakresie cywilnej energetyki jądrowej. Jak poinformował premier Tusk, na 20 kwietnia został ustanowiony Dzień Przyjaźni Polsko-Francuskiej.

Co zawiera Traktat?

Jak informowały wcześniej media, traktat polsko-francuski przewiduje, że w sytuacji zagrożenia oba kraje zobowiązują się do wzajemnej pomocy, w tym także militarnej. Premier podkreślał, że traktat ten otwiera również możliwości współpracy w zakresie kluczowych technologii obronnych, w tym parasola nuklearnego.

Nowy traktat zastąpi poprzednią umowę Polski i Francji, podpisaną w 1991 roku i ocenianą jako przestarzałą. Jest porównywany z traktatami, które wcześniej Francja podpisała z krajami sąsiednimi: Niemcami, Włochami i Hiszpanią.

Podpisanie dokumentu nastąpiło w Nancy we wschodniej Francji, mieście związanym ze wspólną historią obu krajów – tu właśnie po wygnaniu z kraju osiadł król Stanisław Leszczyński. Również data nie została wybrana przypadkowo – 9 maja to Dzień Europy.

Dokument opublikowała strona francuska i polska; znalazły się w nim m.in. kwestie bezpieczeństwa i obronności.

"Zgodnie z postanowieniami artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych w przypadku napaści zbrojnej na ich terytorium Strony udzielają sobie nawzajem pomocy, w tym przy zastosowaniu środków wojskowych. Pomoc oraz wsparcie będą realizowane stosownie do zobowiązań, jakie wynikają z artykułu 5 Traktatu Północnoatlantyckiego i artykułu 42 ustęp 7 Traktatu o Unii Europejskiej" – czytamy w traktacie.

W sekcji dot. bezpieczeństwa i obronności znalazły się też zapisy zobowiązujące strony traktatu do "wypracowania wspólnej kultury strategicznej", zacieśniania współpracy i interoperacyjności między polskimi i francuskimi siłami zbrojnymi, m.in. poprzez organizację wspólnych ćwiczeń, wspólnych kontyngentów zagranicznych, a także współpracę w pozyskiwaniu nowego sprzętu wojskowego i rozwoju nowych technologii. Traktat przewiduje też m.in. coroczne konsultacje strategiczne na poziomie ministrów spraw zagranicznych i obrony.

W traktacie znalazły się też zapisy zobowiązujące oba państwa do zwiększania swoich zdolności obronnych, a także do wspierania rozwoju obronności europejskiej. Jak wskazano, chodzi nie tylko o kwestie czysto militarne, ale także np. współpracę w przeciwdziałaniu zagrożeniom hybrydowym, dezinformacji czy atakom cybernetycznym. W tych obszarach – jak wskazano – strony zobowiązane są do współpracy w ramach EU, NATO i Europejskiej Wspólnoty Politycznej.

Kilka punktów poświęcono też kwestiom przemysłowym. Jak czytamy, traktat zobowiązuje obie strony do "promowania współpracy" między swoimi przemysłami obronnymi "w celu wykorzystywania synergii, rozwijania interoperacyjności, zwiększania konkurencyjności oraz wzmacniania krajowych baz przemysłowych oraz europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego (EDTiB)".

"Współpraca ta będzie opierać się zwłaszcza na realizacji i rozwijaniu wspólnych projektów w domenach: lądowej, morskiej, powietrznej, w cyberprzestrzeni oraz w przestrzeni kosmicznej" – wskazano.

W traktacie zwrócono też uwagę na kwestię promowania rozwoju przemysłu obronnego w UE "w celu wzmocnienia jej zdolności obronnych, w tym poprzez badania, rozwój i nabywanie wspólnych zdolności". "Strony promują stopniowe tworzenie europejskiej preferencji poprzez nabywanie sprzętu wojskowego zaprojektowanego i wyprodukowanego przez EDTiB. Realizacja powyższych będzie zgodna z rozwojem ich narodowych programów pozyskiwania uzbrojenia" – dodano.

W dokumencie poruszona została także współpracy na polu kultury. Zgodnie z zawartymi w traktacie postulatami, "strony zacieśniają współpracę między instytucjami, podmiotami kultury i artystami obu stron". W tym celu oba państwa wspierać będą wspólne projekty, koprodukcje artystyczne i wydarzenia kulturalne. "Strony przywiązują szczególną wagę do historii łączącej oba państwa i narody. Strony wspierają inicjatywy mające na celu jej promowanie w obu państwach. Strony wspierają również inicjatywy mające na celu ochronę materialnego i niematerialnego dziedzictwa historycznego i kulturowego łączącego oba państwa i narody, w szczególności zabytków architektury i miejsc wspólnej pamięci" – zaznaczono.

Polska i Francja deklarują wspieranie rozwoju i rozpowszechnianie dzieł kultury i sztuki, "w szczególności literatury, kinematografii, sztuk audiowizualnych, muzyki, tańca i architektury każdej ze stron na terytorium drugiej strony. Strony wspierają tłumaczenie dzieł kultury i sztuki w celu ułatwienia dostępu do nich szerszej publiczności w drugim państwie". Ponadto wspierają "współpracę między muzeami, twórcami, artystami, organizacjami społecznymi prowadzącymi działalność kulturalną, wydawcami, producentami oraz telewizjami publicznymi" z obu krajów. Czuwają także nad przestrzeganiem praw autorskich i utrzymaniem właściwego oraz proporcjonalnego wynagrodzenia autorów i twórców, w tym w kontekście rozwoju sztucznej inteligencji.

"Strony wspierają rozwój przemysłu kulturalnego i kreatywnego poprzez wspieranie mobilności artystów, osób zawodowo zajmujących się kulturą i twórców między oboma państwami. Strony będą wspierać projekty współpracy w dziedzinie szkoleń, badań kulturalnych, innowacji artystycznych i strukturyzacji gospodarczej branży kultury" – czytamy w dokumencie, opublikowanym na stronie internetowej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Podkreślono także znaczenie nowych technologii w promowaniu kultury, zobowiązano się do rozwijania inicjatyw cyfrowych i innowacji technologicznych, sprzyjających powszechnemu dostępowi do kultury. "Strony zobowiązują się do współpracy w walce z przemytem dóbr kultury. Strony zobowiązują się kontynuować współpracę na rzecz ochrony dziedzictwa przed skutkami konfliktów i globalnego ocieplenia".

Polska i Francja zobowiązały się też m.in. do współpracy w zakresie unijnej polityki migracyjnej i azylowej. Podkreślono, że współpraca ta ma się odbywać z pełnym uwzględnieniem "charakteru przepływów migracyjnych na granicach obu państw", "potrzeby zapewnienia adekwatnej ochrony zewnętrznej granicy UE" a także "właściwej odpowiedzi na zagrożenia bezpieczeństwa związane z nielegalną migracją", w tym jej wykorzystania jako instrumentu działań hybrydowych.

Oba państwa zobowiązały się do współpracy w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej, zapobiegania i zwalczania przestępczości zorganizowanej i do wzmacniania "cybernetycznego wymiaru europejskiej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości".

Państwa uznały korzyści wynikające z zacieśniania więzi między polskimi i francuskimi uczniami i nauczycielami. W traktacie wymieniono zawieranie partnerstw między szkołami, w tym w zakresie integracji społecznej, równości płci, edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, pamięci oraz kształcenia i szkolenia zawodowego.

Polska i Francja zobowiązały się do kontynuowania wysiłków na rzecz współpracy w zakresie nauczania języka polskiego w Francji i języka francuskiego w Polsce, w tym w ramach placówek z przyznanym znakiem "LabelFrancÉducation". W dokumencie wymieniono m.in. pogłębienie współpracy młodzieży, zachęcanie do zwiększenia mobilności uczniów i nauczycieli, zwłaszcza w ramach programów edukacyjnych Unii Europejskiej jak Erasmus plus, do wspierania wolontariatu.

W dokumencie znalazły się także zachęty do kontynuowania wymiany i współpracy między organizacjami społeczeństw obywatelskich. W szczególności do promowania praw człowieka, praworządności i demokracji, wartości europejskich, równości płci, zwalczania wszelkich form dyskryminacji, ochrony obrońców praw człowieka, zwalczania manipulowania informacjami, wspierania transformacji ekologicznej oraz walki ze zmianami klimatu.

Państwa zobowiązały się wspierać wspólne inicjatywy podejmowane przez samorządy terytorialne i władze lokalne.

Strony Traktatu opowiedziały się za kontynuacją i pogłębioną współpracą dwustronną w szkolnictwie wyższym, badaniach naukowych i innowacjach technologicznych. Zobowiązały się też do inicjowania dialogu o możliwości wprowadzenia wspólnych dyplomów europejskich. W dokumencie strony zobowiązały się do wspierania przełomowych innowacji poprzez wspólne programy badawcze z udziałem partnerów przemysłowych i społecznych.

Strony mają kontynuować wymianę informacji i doświadczeń w zakresie technologii kosmicznej.