Wielki Czwartek rozpoczyna Triduum Paschalne
W kalendarzu liturgicznym Kościoła katolickiego trwa właśnie Wielki Tydzień. Jego częścią jestTriduum Paschalne, które stanowi jedną część rozciągniętą na trzy pełne doby. W tym czasie wierni wspominają trzy etapy misterium odkupienia:
- pożegnalną ucztę Jezusa, czyli Ostatnią Wieczerzę oraz zapowiedź ofiary;
- wydarzenia Wielkiego Piątku i śmierć Jezusa na krzyżu;
- spoczynek w grobie i zmartwychwstanie Jezusa.
Liturgia Triduum Paschalnego trwa nieprzerwanie od Mszy Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek aż do nieszporów Uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego w Niedzielę Wielkanocną.
Wydarzenia Triduum Paschalnego pozwalają wiernym przeżyć tajemnice męki, śmierci i Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. To jedyny okres w kalendarzu liturgicznym, gdy czas celebrowania liturgii w perspektywie wiary zrównuje się z czasem, w którym mają miejsca wydarzenia z życia Jezusa.
Miejsce celebry liturgii Triduum Paschalnego staje się przestrzenią męki i drogi krzyżowej. Dla chrześcijan to czas, w którym mogą iść śladami Jezusa. Sama zaś liturgia obfituje w liczne gesty i symbole, które są obecne w życiu Kościoła katolickiego od wieków.
Msza Krzyżma w Wielki Czwartek
W Wielki Czwartek pierwszą liturgią jest Msza Krzyżma, która jest sprawowana w kościołach katedralnych w godzinach porannych. Przewodniczy jej biskup diecezjalny wraz biskupami pomocniczymi oraz kapłanami z całej diecezji.
Podczas Mszy Krzyżma błogosławione są oleje chorychi katechumenów oraz konsekrowane jest krzyżmo, czyli olej używany w czasie udzielania sakramentów chrztu, bierzmowania i święceń kapłańskich oraz ślubów wieczystych, konsekracji biskupów oraz konsekracji ołtarza w kościołach.
W trakcie nabożeństwa kapłani odnawiają swoje przyrzeczenia.
Liturgia Wieczerzy Pańskiej
Zgodnie z najdawniejszą tradycją Kościoła w Wielki Czwartek nie wolno odprawiać mszy świętych bez udziału ludu. W godzinach wieczornych, w porze najbardziej odpowiedniej, odprawia się Mszę Wieczerzy Pańskiej, z pełnym uczestnictwem całej miejscowej wspólnoty.
Msza Wieczerzy Pańskiej, która celebrowana jest wieczorem w Wielki Czwartek, upamiętnia pierwszą Eucharystię sprawowaną przez Jezusa w Wieczerniku.
Przed Liturgią Słowa śpiewany jest hymn "Chwała na wysokości Bogu", podczas którego biją wszystkie dzwony i dzwonki w kościele. Od zakończenia hymnu instrumenty milkną aż do "Gloria" w Wigilię Paschalną. Do tego czasu w liturgii stosuje się kołatki i inne drewniane instrumenty. Tym samym radosny dźwięk dzwonków zastępują surowe i żałobne brzmienie kołatek.
Obrzęd obmycia nóg
Charakterystycznym elementem liturgii jest Mandatum. To uroczysty obrzęd umywania nóg, który odbywa się raz w roku. Po raz pierwszy pojawił się on w liturgii w VII wieku.
Gest Mandatum podkreśla, że istotą ustanowionej przez Chrystusa Eucharystii jest miłość. U semitów bowiem umycie nóg, tak jak to zrobił Jezus w Wieczerniku, było znakiem miłości, gościnności i przyjęcia kogoś.
Mszał trydencki przewidywał obmycie nóg po zakończeniu mszy. Obecny jednak zaleca dokonanie obrzędu po Ewangelii i homilii. Przyjęło się, że kapłani obmywają nogi 12 mężczyznom, co symbolizuje obmycie nóg przez Jezusa 12 apostołom. Coraz częściej duchowni dopuszczają do obrzędu Mandatum również kobiety.
Złożenie Najświętszego Sakramentu do ciemnicy
Msza Wieczerzy Pańskiej kończy się przeniesieniem Najświętszego Sakramentu do kaplicy adoracji, gdzie pozostanie aż do początku liturgii Męki Pańskiej w Wielki Piątek.
Miejsce przechowywania Najświętszego Sakramentu w Polsce nazywane jest "ciemnicą". Pierwsze wzmianki o tym obrzędzie pochodzą z VII wieku. Przeniesienie Najświętszego Sakramentu na osobny ołtarz jest traktowane jako symbol drogi Jezusa do Ogrodu Oliwnego, zaś czuwanie przy Najświętszym Sakramencie – jako trwanie przy modlącym się w Ogrójcu Jezusie lub jako towarzyszenie opuszczonemu Jezusowie w więzieniu.
W trakcie procesji przeniesienia śpiewa się hymn św. Tomasza z Akwinu "Sław języku tajemnicę". Można też użyć kołatek.
Po zakończeniu liturgii Wieczerzy Pańskiej następuje obnażenie ołtarza. Tego dnia zdjęcie obrusa z ołtarza nabiera symbolicznego znaczenia, stając się alegorią opuszczenia Jezusa przez uczniów i obdarcia Jezusa z szat.
Należy też wynieść z kościoła krzyże, a te, które pozostały – zasłonić. Ponadto, w tym czasie zostaje otwarte Tabernakulum, natomiast "wieczna lampka", która wyraża obecność Boga w tym miejscu zostaje zgaszona.