Czym różnią się wybory prezydenckie od parlamentarnych? Oto kluczowe różnice

1. Kogo wybieramy?

Reklama
  • Wybory prezydenckie: W tych wyborach obywatele bezpośrednio wybierają Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – głowę państwa. Prezydent pełni funkcję reprezentacyjną, posiada określone uprawnienia w zakresie władzy wykonawczej i jest strażnikiem Konstytucji.
  • Wybory parlamentarne: W wyborach parlamentarnych wybierani są członkowie dwuizbowego parlamentu: posłowie na Sejm (izba niższa) i senatorowie do Senatu (izba wyższa). Parlament sprawuje władzę ustawodawczą i kontrolną nad rządem.

2. System wyborczy

  • Wybory prezydenckie: Odbywają się w systemie większości bezwzględnej. Aby zostać wybranym na Prezydenta w pierwszej turze, kandydat musi zdobyć więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, przeprowadza się drugą turę głosowania między dwoma kandydatami, którzy uzyskali największą liczbę głosów w pierwszej turze. W drugiej turze zwycięża kandydat, który otrzyma więcej głosów.
  • Wybory parlamentarne: Sejm: Wybory do Sejmu odbywają się w systemie proporcjonalnym, w wielomandatowych okręgach wyborczych. Mandaty rozdzielane są między komitety wyborcze, które przekroczyły określone progi wyborcze (5 proc. dla partii, 8 proc. dla koalicji), proporcjonalnie do liczby uzyskanych głosów, najczęściej przy użyciu metody D'Hondta. Wyborca głosuje na konkretnego kandydata z wybranej listy partyjnej. Senat: Wybory do Senatu odbywają się w systemie większościowym, w jednomandatowych okręgach wyborczych. W każdym okręgu mandat senatora zdobywa kandydat, który otrzyma największą liczbę głosów.

3. Kadencja

  • Prezydent: Wybierany jest na pięcioletnią kadencję. Może być ponownie wybrany tylko raz.
  • Parlament: Zarówno posłowie na Sejm, jak i senatorowie wybierani są na czteroletnią kadencję.

4. Rola i uprawnienia

  • Prezydent: Posiada m.in. prawo weta ustawodawczego, zarządza wybory parlamentarne, powołuje Prezesa Rady Ministrów i Radę Ministrów, reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej, jest Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych.
  • Parlament: Sejm i Senat uchwalają ustawy, kontrolują działalność rządu, uchwalają budżet państwa. Sejm ponadto udziela wotum zaufania Radzie Ministrów i może uchwalić wotum nieufności.

5. Wiek i wymagania kandydatów

  • Kandydat na Prezydenta musi mieć ukończone 35 lat i posiadać bierne prawo wyborcze.
  • Kandydaci do Sejmu muszą mieć ukończone 21 lat, a do Senatu 30 lat.

6. Częstotliwość wyborów

  • Wybory prezydenckie odbywają się co 5 lat na zarządzenie marszałka Sejmu, chyba że z jakiegoś powodu (np. z powodu śmierci lub rezygnacji z urzędu prezydenta) kadencja prezydenta zakończy się szybciej.
  • Wybory parlamentarne odbywają się co 4 lata. Wyjątkiem są sytuacje, gdy kadencja Sejmu zostanie skrócona lub przedłużona z powodu wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, wtedy wybory mogą być przeprowadzone przed terminem. Ostatnie wybory parlamentarne w Polsce odbyły się 13 października 2019 roku.

7. Kandydaci

  • W wyborach prezydenckich kandydują konkretne osoby.
  • W wyborach parlamentarnych zazwyczaj głosuje się na listy partyjne lub kandydatów reprezentujących partie.

8. Zakres władzy

  • Prezydent sprawuje władzę wykonawczą (w systemie prezydenckim) lub reprezentacyjną (w systemie parlamentarnym).
  • Parlament sprawuje władzę ustawodawczą i kontrolną wobec rządu.

Czym różnią się wybory parlamentarne od wyborów prezydenckich?

Podsumowując, wybory prezydenckie i parlamentarne w Polsce różnią się przede wszystkim celem, zasadami wyboru, kadencją oraz sposobem głosowania. Kluczową różnicą jest to, że w wyborach prezydenckich wybierana jest jedna osoba pełniąca funkcję głowy państwa o określonych, konstytucyjnych uprawnieniach, natomiast w wyborach parlamentarnych wybierani są przedstawiciele narodu tworzący dwuizbowy parlament, odpowiedzialny przede wszystkim za stanowienie prawa i kontrolę nad władzą wykonawczą. Różne są również systemy przeliczania głosów na mandaty w obu typach wyborów (większościowy w wyborach prezydenckich i do Senatu, proporcjonalny do Sejmu).

Wybory prezydenckie a wybory parlamentarne: Podobieństwa

Oba rodzaje wyborów są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym (tzw. wybory pięcioprzymiotnikowe). Prawo do głosowania mają obywatele Polski, którzy ukończyli 18 lat. Zarówno w wyborach prezydenckich, jak i parlamentarnych, kandydaci muszą posiadać bierne prawo wyborcze.